Kim był Oswald Mosley?
Oswald Mosley urodził się 16 listopada 1896 w niezamożnej, choć starej rodzinie arystokratycznej. Ukończył Królewską Akademię Wojskową, co dawało mu wykształcenie typowe dla klas rządzących. Podjął walkę w roku 1918 jako członek Królewskiego Korpusu Ochotniczego. Jego kariera wojskowa została przerwana z powodu odniesionych ran w katastrofie lotniczej podczas I wojny światowej, po czym zajął się działalnością polityczną.
Został najmłodszym parlamentarzystą, choć często zmieniał ugrupowania. Z ostatniego, czyli laburzystów odszedł podczas wielkiego kryzysu, ponieważ nie uznano jego planu ograniczenia skutków tegoż kryzysu. Oswald Mosley określał brytyjski parlamentaryzm “rządami starej kliki”, w czym widział nadchodzącą katastrofę Wielkiej Brytanii. W roku 1930 założył swoje własne ugrupowanie, które nazwał Nową Partią. W rok później poniósł klęskę w wyborach, przez co zaczął się interesować doświadczeniami Mussoliniego i Hitlera, z którymi zaczął się także kontaktować. Dzięki temu opracował własną wersję faszyzmu, którą przedstawił w swojej książce „Większa Brytania”, na której podstawie utworzył Brytyjską Unię Faszystów (BUF). Mosley po napadnięciu przez Niemcy na Francję został uznany za zdrajcę i współpracownika nazistów, przez co został aresztowany, a jego partia została zdelegalizowana. Brytyjski minister spraw wewnętrznych ogłosił w roku 1940 dekret 18B na mocy, którego sir Oswald został internowany wraz ze swoimi osiemdziesięcioma najbliższymi współpracownikami. Internowanie trwało do roku 1943, kiedy zmieniono mu je na areszt domowy z powodu złego stanu zdrowia. Jego areszt trwał do końca wojny. W roku 1947 wrócił do działalności, tworząc Ruch Zjednoczenia, nigdy nie wyparł się swoich przedwojennych poglądów, choć zrezygnował z otwartego publicznego ich głoszenia, a skupił się na postulatach ograniczenia imigracji i promowania paneuropeizmu. W roku 1951 wyemigrował do Irlandii, ponieważ uważał, że jego działanie jest krucjatą zza krat, której nie chce się podjąć. Próbował swoich sił jeszcze polityce w latach 1959 i 1966, biorąc udział w wyborach do izby gmin, po których wycofał się z życia politycznego z powodu przegranej i marginalizacji Ruchu Zjednoczenia. Zmarł 3 grudnia 1980 roku w Paryżu i został pochowany na cmentarzu Pere-Lachaise.
Nacjonalizm według Mosleya
Oswald Mosley opierał się na typie nacjonalizmu społeczno-politycznego, który uznaje za najważniejszy interes narodu brytyjskiego, któremu trzeba podporządkować całość działań politycznych. Naród według przywódcy BUF jest złączony wspólnym pochodzeniem, językiem, kulturą i historią. Natomiast nie wiąże się z rasą, ustrojem gospodarczym i położeniem geograficznym. Podejście Mosleya można określić dzięki Hutchinsonowi, który utworzył pojęcia nacjonalizmu kulturowego i politycznego. Propagował nacjonalizm kulturowy, który chciał wprowadzić za pomocą polityki, której postulatem będzie budowanie Imperium Brytyjskiego. Oswald Mosley w swojej koncepcji opierał się na filozofii Hegla, czyli odniesienie do epoki elżbietańskiej, kiedy to Brytyjczycy walczyli z Hiszpanami podkreślając ich heroiczność. Kolejnym filozofem, którego tezy wykorzystywał był Alexander Raven-Thomson, który mówił o narodowej wspólnocie na podstawie, której chciał tworzyć nowych Brytyjczyków, którzy będą dumni z tego. Naród Brytyjski miała kształtować wspólna przeszłość oraz zaangażowanie we wspólną egzystencję. W swoim spojrzeniu na naród Mosley odrzucał rasizm, ponieważ uważał, że czystość rasowa powinna mieć miejsce, ale nie z powodu, że inne rasy są gorsze, lecz z powodu ich odmienności kulturowej. Pragnął określić cechy brytyjskiej wspólnoty, choć zrobił to nieprecyzyjnie skupiając się na tym kto do tej wspólnoty nie należy. Kwestia rasy była tylko składową narodu, a sam Mosley mógł (choć niechętnie) zaakceptować obraz wymieszanej, czyli nieczystej rasy brytyjskiej.
“Większa Brytania”
W roku 1932 wydano Większą Brytanię – nazywaną nieraz biblią faszystów brytyjskich. Ukierunkowywała ona myśl budowania narodu na nacjonalizm, a nie na potencjalny sukces polityczny. Według Mosleya parlament nie stanie się celem samym w sobie, lecz jedynie środkiem do osiągnięcia celu; nie dążymy do uzyskania czy utrzymania pozycji politycznej, lecz do rekonstrukcji narodu[1]. Przeredagował swoje dzieło dwa lata później po obserwacji drogi do władzy Hitlera i poznaniu pism Spenglera. Mosley przestał rozpatrywać naród w kategoriach ekonomicznych, a zaczął w duchowych, etnicznych i historyczno-sentymentalnych. Sama nazwa ma symbolizować odnowę narodu brytyjskiego, czyli wyznaczenie celu działania a więc stworzenie Większej Brytanii, a faszyzm miał być środkiem do uzyskania tego. Marzeniem Mosleya była rehabilitacja Brytyjczyków, tworząc kraj na miarę bohaterów, a Większa Brytania miała być wspólnotą, a nie terytorium.
Epoka elżbietańska nie była jedynym odniesieniem historycznym Mosleya, który dowodził, że między Brytanią, a starożytnymi Rzymem i Grecją następuje kulturowa kontynuacja. Powoływanie się na antyczne imperia, które uznawał za czystego ducha cywilizacyjnego, zbliżyła Oswalda Mosleya z Mussolinim, dlatego też wykorzystywał symbole włoskiego faszyzmu (fasces) w swoim ruchu.
Według Mosleya to Brytania była opiekunem cywilizacji i postępu, a faszyzm uważał za ideę uniwersalną i próbował dowieść, że gdyby kryzys wybuchł jako pierwszy w Brytanii to faszyzm powstałby na jej terytorium. Swój ruch określał jako narodowy, a podsumowaniem jego programu było Britain First, czyli najpierw Brytania. Uznawał Brytanię za imperium dowodząc, że brytyjska ekspansja wpłynęła korzystnie na skolonizowaną ludność i cały świat, ponieważ gwarantowała pokój. Mosley pragnął utrzymania brytyjskich interesów jako dominujących, pokojowych stosunków między mocarstwami Europy, a przyjaznych z bratnimi państwami faszystowskimi. Mosley pragnął zastąpić Ligę Narodów przez organizację Zjednoczona Faszystowska Europa, złożoną z bloków geograficznych. A w dalszej perspektywie planował stworzenie Unii Europejskiej, która będzie jednoczyła materialnie i duchowo, a kierowana będzie przez blok faszystowskich mocarstw tzw. wielkiej czwórki, w której skład miałaby wchodzić Brytania, Niemcy, Włochy i Francja. Europa miałaby być podporządkowana nim, a mniejsze narody miały wybierać rozwiązania na zasadzie kompromisu względem silniejszych sąsiadów.
Mosley wielkość Brytanii dostrzegł w utrzymaniu jej jako mocarstwo i bratanie się z innymi narodami o zabarwieniu faszystowskim.
Mosley a antysemityzm
Genezą faszystowskiego antysemityzmu był strach przed utratą własnej spójności narodu brytyjskiego, ale nie wynikał on tylko z nacjonalizmu, lecz był kontynuacją średniowiecznych wzorców utrwalonych w czasach edwardiańskich. W Większej Brytanii pisał o niezidentyfikowanej władzy, która przypisuje sobie pozycję ponadpaństwową i wykorzystując nieporadność brytyjskiej klasy politycznej, prowadzi do narodowej klęski. Dalej w roku 1932 podczas przemówienia mówił o trzech bojownikach walki klasowej, pochodzących z Jeruzalem, którzy to mają powodować podziały społeczne. Jednak możemy uznać, że to były tylko incydentalne wypowiedzi w kontekście innych publikowanych twierdzeń Mosleya. W roku 1933 podczas wizyty we Włoszech zapewniał Mussoliniego, że nie wykazuje poglądów antyżydowskich, a nawet określił podejście Hitlera jako błąd. Jednak po powrocie do Anglii stwierdził, że należy potępić napaść na Żydów, ale powstrzymać się z pochopnym osądem polityki nazistowskiej.
Jesienią roku 1933 odebrano członkostwo w Brytyjskiej Unii Faszystów wszystkim Żydom, a już rok później antysemityzm na stałe zagościł w idei brytyjskiego faszyzmu. Takie podejście było konsekwencją stosunku Żydów do faszystów i zakłócania porządku podczas mityngów organizowanych przez stronnictwo Mosleya oraz dyskryminacji faszystów przez środowisko żydowskie, a szczególnie pracodawców, na które Mosley twierdził, że ma dowody. A brytyjskie podejście było defensywne, czyli przyjmowało wyzwanie jakie otrzymywali od Żydów. Według Mosleya mniejszość żydowska była nielojalna wobec Brytyjczyków, a nawet na nich pasożytowała działając na korzyść obcych mocarstw, co pobudziło w społeczeństwie nastroje wojenne. Kolejnym powodem antysemityzmu było ogólne twierdzenie z czasu międzywojennego, że w rękach żydowskich były instytucje państwowe i media. A niechęć Żydów do asymilacji i stawianie interesu żydowskiego nad brytyjski powodowała pogłębienie stosunku Mosleya do tej społeczności, której zarzucał kosmopolityzm i nielojalność względem Brytanii.
Oswald Mosley utrzymywał, że sam nie jest antysemitą, a swoje wystąpienia motywował, że nigdy nie zaatakowałem człowieka z powodu jego religii lub rasy. Nienawidzimy Żydów, nie za to, że są Żydami, ale za to, czego się dopuścili[2].
Zofia Sokolnicka
Bibliografia:
- Cesarz, Od “Wiekszej Brytanii” do zjednoczonej Europy, Wrocław, 2006, str. 180-203
- http://www.nacjonalista.pl/2011/04/22/leszek-krolikowski-sir-oswald-mosley/
[1] O. Mosley, The Greater Britain, 1934, s. 157
[2] O. Mosley, Fascism: 100 Questions…, pyt. 71