20 października minął już piąty rok od zamordowania przez islamistów płk Muammara al-Kaddafiego, prezydenta Libijskiej Dżamahiriji sprawującego władzę od 1969 roku, którą objął w wyniku bezkrwawego zamachu stanu i z czasem uczynił Libię jednym z kluczowych i strategicznych partnerów w świecie arabskim. Kaddafi, arabski nacjonalista, libijski patriota i antysyjonista, który jako człowiek i przywódca miał sporo wad, zapisał się we współczesnej historii Libii i wolnego świata jako człowiek, który uczynił swoją Ojczyznę silnym państwem, wolnym od dyktatu globalizmu. Jego śmierć w okolicach rodzinnego miasta Syrta oznaczała również powolne przekształcanie się państwa stabilnego w państwo upadłe, wręcz określane mianem drugiej Somalii. Walki wewnętrzne między walczącymi z nim milicjami plemiennymi, spór globalnych mocarstw o przejęcie złóż ropy naftowej, a zarazem chaos wewnętrzny związany ze wzrostem terroryzmu islamistów i prześladowaniami chrześcijan w tym zakątku północnej Afryki, co stało się niemal codziennością w krajach, najmocniej doświadczonych przez rewolucje arabskie lat 2010 – 2013. Kolejny suwerenny kraj zatem został zniszczony na rzecz proamerykańskiego dyktatu w Afryce, wzmocnionego ponadto przez Państwo Islamskie, które od swojego powstania również wzięło Libię jako jeden z frontów swojego działania terrorystycznego.
Muammar al-Kaddafi urodził się 7 czerwca lub 13 września 1942 roku w okolicach Syrty. Dokładna data jego narodzin nie jest znana z racji beduińskiego pochodzenia (Beduini są plemieniem o koczowniczym trybie życia, nie osiadłym, stąd nie były prowadzone żadne dokumentacje dot. narodzin). Był jedynym żyjącym synem, rodzeństwo jego stanowiły trzy starsze siostry, wychowane w beduińskiej kulturze. Po drugiej wojnie światowej, gdy młody Kaddafi dorastał, początkowo uczony był przez nauczyciela islamu, później mimo płatnej edukacji kształcił się w szkole przez sześć lat w Syrcie, następnie przeprowadził się z rodziną do miasta Sabha na południowym środku Libii. Tam uczęszczał do szkoły średniej, a zarazem pomagał rodzicom w pracy. Dzięki egipskiemu pochodzeniu nauczycieli miał dostęp do prasy o profilu panarabskim oraz radiostacji Głos Arabów. Dorastając był świadkiem istotnych wydarzeń politycznych w świecie arabskim (I wojna izraelsko-arabska, rewolucja egipska 1952 roku, kryzys sueski) oraz ukształtował swoje poglądy polityczne na bazie naseryzmu – ideologii powstałej na bazie światopoglądu prezydenta Egiptu, Gamala Abdela Nasera, który sprawował władzę autorytarną w Egipcie od 1954 do śmierci w 1970 roku. Naser był jednym z twórców arabskiego nacjonalizmu, bazującego na odrzuceniu zachodniego kolonializmu, globalizmu, syjonizmu (Izrael wg arabskich nacjonalistów był państwem kolonialnym Zachodu na arabskiej ziemi), idei świeckiego państwa (co powodowało konflikty z islamistami), modernizacji i industrializacji kraju w oparciu o zasady socjalizmu arabskiego. Za rządów Nasera została przeprowadzona reforma rolna, nacjonalizacja największych przedsiębiorstw prywatnych, upowszechnienie edukacji z gwarancją zatrudnienia dla studentów szkół wyższych, zniesiono system wielopartyjny na rzecz monopartii oraz znacjonalizowano w 1956 roku Kanał Sueski. Naser stał się inspiracją dla arabskich ruchów narodowo – wyzwoleńczych, a zakres jego wpływów sprawił, że dla większości przywódców świata arabskiego priorytetem było budowanie dobrych stosunków z Egiptem.
Dla Kaddafiego Naser był bohaterem narodowym i po obaleniu monarchii absolutnej króla Idrisa I w 1969 roku dążył do objęcia po nim następstwa władzy jako nieformalnego przywódcy świata arabskiego. Naseryzm stał się z czasem podwaliną ideową jego aktywizmu politycznego, której oparciem była filozofia rewolucji. Kaddafi organizował demonstracje, kolportował plakaty krytykujące monarchiczny reżim. W październiku 1961 roku poprowadził protest przeciw secesji Syryjskiej Republiki Arabskiej od koncepcji Zjednoczonej Republiki Arabskiej (panarabska unia Syria – Egipt), w jego trakcie wybił dwa okna w miejscowym hotelu, w którym wbrew muzułmańskiej tradycji podawano alkohol. W rezultacie jego aktywności pod naciskiem reżimu jego rodzina została wydalona z Sabhy, Kaddafi został usunięty ze szkoły, a naukę kontynuował w liceum w Misracie. Prócz myśli Nasera inspirował się również pracami Michela Aflaka, ideologa partii Baas, Mustafy Kemala „Ataturka”, twórcy kemalizmu, Sun Jat-sena i biografią Abrahama Lincolna.
W międzyczasie założył tajną organizację, której celem było dokonanie przewrotu wojskowego w Libii i usunięcie władzy Idrisa I. Przez krótki okres studiował historię na uniwersytecie w Bengazi, jednak zrezygnował z nich na rzecz kariery wojskowej, którą rozpoczął w 1963 roku studiami na Królewskiej Akademii Wojskowej w Bengazi. Nauka była dla niego poważnym kawałkiem chleba, ponieważ armia dawała szansę awansu społecznego dla Libijczyków z nizin społecznych. Jednak była szkolona przez brytyjskie kadry, co było powodem do antagonizmu między studiującym Muammarem a brytyjskimi oficerami. Nie uczył się w związku z tym języka angielskiego, był stale oskarżany przez Brytyjczyków o niesubordynację, obraźliwy stosunek do nich, a wreszcie – w 1963 roku został oskarżony o udział w zabójstwie komendanta Akademii Wojskowej. Jednak raport Brytyjczyków został zignorowany, a Kaddafi dalej się kształcił na uczelni. W 1964 roku założył z grupą oficerów tajną organizację konspiracyjną Ruch Wolnych Oficerów, której członkowie spotykali się potajemnie, planowali swoje działania oraz wpłacali wojskowe pensje do wspólnego funduszu. Członków sprzysiężenia obowiązywały surowe zasady religijne oraz pogłębianie wiedzy pozawojskowej. Przyszły przywódca Libii odbył również w 1966 roku kilkumiesięczną praktykę wojskową w Wielkiej Brytanii, tam przeszedł kurs języka angielskiego, przeszkolenie Korpusu Lotniczego oraz kurs wojsk lądowych.
W ostatnich latach dekady lat 60. XX wieku rząd Idrisa I stawał się coraz bardziej niepopularny. System pogłębiał coraz bardziej tradycyjne podziały plemienne i religijne, powszechna była korupcja, bogacenie się dworu królewskiego oraz obozu lojalistów kosztem potrzebujących Libijczyków i narastająca biurokracja. Po przegranej wojnie sześciodniowej z 1967 roku panarabiści organizowali antyizraelskie protesty, skierowane przeciw władzy króla. W Trypolisie i Bengazi wybuchły zamieszki, a pracownicy naftowi zorganizowali strajk solidarnościowy z Egiptem. 4 sierpnia 1969 roku Idris I abdykował na rzecz swojego bratanka, Hasana as-Sanusiego, który miał objąć władzę 2 września 1969 roku. Ten okres, jak i obecność Idrisa w Turcji i Grecji celem spędzenia wakacji 1969 roku wykorzystała grupa spiskowców z Kaddafim na czele, by rozpocząć 1 września 1969 roku operację pod kryptonimem Jeruzalem. Operacja rozpoczęła się w Bengazi i trwała około dwóch godzin, przy całkowitym poparciu wojska libijskiego. W ciągu dnia żołnierze zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura radiowe w dwóch największych miastach oraz aresztowali księcia Hasana, który został zmuszony do rezygnacji z roszczeń do tronu. Przewrót został pierwotnie określony mianem Białej Rewolucji ze względu na jej bezkrwawy przebieg, później przemianowano go na Rewolucję 1 Września, z racji, iż zmiana władzy nastąpiła tego dnia. Ruch Wolnych Oficerów wyłonił 12-osobowy dyrektoriat, który nazwano Radą Dowódczą Rewolucji, szefem Rady (de facto głową państwa libijskiego) został Kaddafi, któremu przyznano stopień pułkownika i naczelnego zwierzchnika sił zbrojnych.
Proklamowane zostało powstanie Arabskiej Republiki Libijskiej, której rewolucyjne postulaty określił m.in. w następujących słowach:
Nasze siły zbrojne obaliły reakcyjny, zacofany i skorumpowany reżim (…). Odtąd Libia będzie wolnym i suwerennym krajem. Będzie nosiła nazwę Arabskiej Republiki Libijskiej. Nikt nie będzie uciskany ani prześladowany, nie będzie ani właścicieli, ani niewolników, tylko bracia żyjący wolno w społeczeństwie błogosławionym przez Boga. Nasza flaga będzie symbolem braterstwa i równości.
W latach 1969 - 1972 państwo libijskie zostało nazwane Arabską Republiką Libijską, na jej czele stanął Kaddafi jako przewodniczący Rady Doradczej Rewolucji (głowa państwa) oraz premier. Powołał do życia monopartię, której został przewodniczącym. W ramach polityki wewnętrznej dążył do likwidacji podziałów plemiennych i marginalizacji przywódców plemion przez zastąpienie granic administracyjnych nowym systemem. W nim granice administracyjne miały one przekraczać granice zamieszkiwania poszczególnych plemion. W ramach polityki panarabskiej uznał język arabski za język urzędowy. Zakazał spożywania alkoholu i nakazał zamknąć kluby nocne, ludność była zachęcana do noszenia tradycyjnych strojów. Wprowadził szariat. W zakresie gospodarki zwiększył wydajność sektora naftowego: w 1969 roku rząd w Trypolisie podwyższył cenę ropy naftowej oraz wprowadził podatek dochodowy dla koncernów naftowych, co przyniosło miliard dodatkowych przychodów. PKB państwa w 1969 roku wynosił 3,8 mld dolarów USA i do 1979 roku wzrósł do 24,5 mld dolarów. W 1979 roku średni dochód na mieszkańca Libii wynosił 8170 dolarów, w porównaniu do 40 dolarów w 1951 roku. Kaddafi też nabywał akcje największych europejskich koncernów (FIAT) oraz zakupił nieruchomości na Malcie i Włoszech, będące później cennym źródłem dochodów w latach 80. XX wieku, gdy zmniejszyły się zyski z ropy naftowej.
W zakresie polityki zagranicznej za czasów ARL Kaddafi na początku lat 70. XX wieku dążył do nieudzielania przez rząd Malty ich własnych gruntów dla sił zbrojnych NATO. Ostatecznie wypracowano kompromis, w ramach którego rząd maltański zobowiązał się do tego, żeby pakt nie używał dostępu do terytorium Malty celem potencjalnych ataków na terytoria arabskie. Prowadził politykę modernizacji i zbrojeń. Wspierał ruchy narodowo – wyzwoleńcze w Afryce (m.in. Afrykański Kongres Narodowy, Front Polisario w Saharze Zachodniej, FRELIMO w Mozambiku), Palestynie (m.in. Czarny Wrzesień, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny, DFWP, As-Saika), utrzymywał relacje dyplomatyczne z Nikaraguą rządzoną przez sandinistów oraz wspierał bojowników IRA.
Jeszcze w grudniu 1969 roku, a więc zaledwie w kilka miesięcy po przewrocie republikańskim w Libii, podpisano tzw. Kartę Trypolitańską, na mocy której w 1971 roku miała zostać zawarta unia między Egiptem, Sudanem i Libią. Akces zgłosiła także Syria, ale w następstwie rozbieżności i mimo formalnego utworzenia Federacji Republik Arabskich (a nawet uchwalenia konstytucji) Karta pozostała martwą literą. W kwietniu 1971 roku podpisany został układ przewidujący unię między Egiptem i Libią, który wobec powściągliwości Egiptu i pewnych napięć w stosunkach obu państw nie wszedł w życie. W 1972 roku Libia razem z Syrią i Egiptem na mocy referendów krajowych utworzyła Federację Republik Arabskich, miała ona w założeniu Kaddafiego stać się zalążkiem państwa panarabskiego, jednak jej postanowienia nigdy nie zostały wcielone w życie i tym samym 2 marca 1977 roku FRA oficjalnie rozwiązana.
Na początku 1973 roku Kaddafi ogłosił w Libii rozpoczęcie rewolucji kulturalnej (później zmieniono nazwę na rewolucję ludową), której celem było bezpośrednie przejęcie władzy przez Libijczyków. 9 maja 1973 roku na uniwersytecie w Bengazi powiedział:
Będą tu rzeczy nowe, których nie było przed rewolucją. Dowództwo Rady Rewolucyjnej postanowiło, że lud ma otrzymać władzę, że ma sam stworzyć całą władzę terenową. To lud ją stworzy (…) stworzy nową administrację, stworzy nowe prawa, stworzy nowe ustawy, stworzy nowe kodeksy, stworzy nową jakość władzy.
Kaddafi dokonując planowanej zmiany władzy dążył do tego, żeby zapobiegać sytuacjom, w których władza mająca sprawować rządy w imieniu narodu libijskiego alienuje się od niego i działa na jego szkodę. Zmiana miała się dokonywać na drodze rewolucji stałej, poprzez tworzenie komitetów ludowych od najniższego szczebla, pochodzących z wyborów bezpośrednich. Zadaniami komitetów ludowych byłyby wówczas pełnienie funkcji administracyjnych, bezpośrednie sprawowanie bądź udział w sprawowaniu władzy, bezpośrednia kontrola instytucji, w których działałyby. Oprócz tego komitety ludowe miałyby uprawnienia do przeprowadzania wymaganych zmian personalnych i administracyjnych. Cele rewolucji zostały sformułowane w pięciu punktach, które zawierały następującą treść:
1. Usunięcie obowiązującego dotychczas prawa i zastąpienie go zasadami postępowania ustanowionymi przez lud w zgodzie z prawidłami islamu. Miał zatem nastąpić dość radykalny odwrót od świeckości państwa, zwłaszcza w ustawodawstwie karnym, i nawrót bądź oparcie prawa na doktrynie religijnej.
2. Odsunięcie „odchyleńców”, odpowiedzialnych za przepływ obcych idei Dżamahiriji nurtów, ideologii i doktryn politycznych.
3. Dążenie do wolności społecznej poprzez likwidację obcych baz wojskowych, utworzenie Arabskiego Związku Socjalistycznego, rozwój kultury oraz wprowadzanie reprezentacji robotniczych do rad zarządzających firmami, przedsiębiorstwami oraz organizacji.
4. Konieczność zmiany administracji, szczególne położenie nacisku na zwalczanie korupcji i biurokracji.
5. Rewolucja kulturalna – a zarazem odrzucenie kapitalizmu i komunizmu, które mają materialistyczny fundament, obcy religijnemu i intelektualnemu duchowi narodu libijskiego oraz oparcie się na fundamencie ideologii socjalizmu arabskiego.
12 stycznia 1974 roku Kaddafi podpisał na wyspie Dżerba z konserwatywnym prezydentem Tunezji, Habibem Burgibą deklarację o utworzeniu Arabskiej Republiki Islamskiej, mającej na zasadzie unijnej połączyć oba te państwa w jedno. Ten projekt upadł w wyniku dymisji autorów deklaracji i nieodbycia się referendum. Burgiba wówczas zadeklarował, że zjednoczenie świata arabskiego będzie kwestią dalekiej przyszłości.
W wyniku rozwiązania została oficjalnie proklamowana Wielka Arabska Libijska Dżamahirija Ludowo – Socjalistyczna, nad którą Kaddafi sprawował pieczę do swojej śmierci 20 października 2011 roku. Dżamahirija (czyli tłumacząc z języka arabskiego: państwo ludu) była ustrojem republikańskim, najwyższym organem ustawodawczym był Powszechny Kongres Ludowy (liczący 970 osób), który powoływał 5-osobowy Sekretariat Generalny (była to kolegialna głowa państwa, którą był Kaddafi), oraz 26-osobowy Powszechny Komitet Ludowy (rada ministrów), na której czele stanął Abd al-Ati al-Ubajdi (sprawujący urząd libijskiego premiera w latach 1977 – 1979, później sekretarza generalnego Powszechnego Kongresu Ludowego w latach 1979 – 1981 oraz ministra spraw zagranicznych Libii w latach 1982 – 1984). Decyzje zostały poprzedzone likwidacją Rady Dowództwa Rewolucji, urzędów prezydenta i rady ministrów, których funkcje polityczne reprezentowały w/w organy.W miejsce dawnych instytucji prawnych Kaddafi przewidywał prawodawstwo oparte na Koranie, uznając, iż prawa nienaturalne i dyktatorskie są sztuczne, a jedyną drogą jest prawo Allaha. Z czasem jednak Kaddafi wycofywał się z prawa koranicznego uważając, że szariat jest prawem niedoskonałym. Szariat w opinii libijskiego przywódcy gwarantował ochronę własności prywatnej, co samo w sobie przeczyło zasadom socjalizmu arabskiego, przedstawionym w Zielonej Książce. Dla konserwatystów i islamskich teologów odejście Muammara al-Kaddafiego od szariatu zostało uznane za szirk (w teologii muzułmańskiej tym terminem określa się grzech polegający na oddawaniu czci istotom nadprzyrodzonym, przyjemnościom, kapitałowi finansowemu czy przywódcom politycznym, ale także przypisywaniu rzeczom stworzonym 99 atrybutów Allaha, obłudzie w praktykach religijnych czy wierze w czary. Wszystkie te elementy są skierowane przeciwko Allahowi, wg Koranu szirk jest najcięższym grzechem.), a oni w rezultacie zasilili z czasem opozycję antyrządową.
W grudniu 1978 roku Muammar al-Kaddafi ustąpił z formalnych stanowisk państwowych, przyjął honorowy tytuł Przywódcy Rewolucji i pozostał dowódcą naczelnych sił zbrojnych. W ramach reform gospodarczych i społecznych kraju, wydał wytyczne do programu redystrybucji mieszkań, co miało na celu zwalczenie problemu dostępu do mieszkań. Każdy dorosły Libijczyk otrzymywał własne mieszkanie i dzięki temu był zwolniony z płacenia czynszu. Zakazywano posiadania więcej niż jednego mieszkania, a dawne mieszkania pod wynajem zostały zajęte i sprzedane lokatorom pod dotacją rządu libijskiego. Prawo do mieszkania było uznawane za prawo człowieka, co znajduje odzwierciedlenie w fragmencie Zielonej Książki: Mieszkanie jest podstawową potrzebą jednostki i rodziny, wobec tego nie może ono stanowić cudzej własności. Kilkaset prywatnych firm zostało przejętych przez komitety ludowe i przekształcone w spółdzielnie prowadzone przez wybieranych drogą głosowania pracowników. W roku 1979 rozpoczęto proces redystrybucji ziemi na równinie Jefara, co kontynuowano do 1981 roku. Rok 1979 upłynął również poza gospodarką pod znakiem oddzielenia rządu i rewolucji oraz objęcie władzy rewolucji przez Komitety Rewolucyjne (działające w szkołach, policji, wojsku, związkach zawodowych i na uczelniach), trwającego do 1981 roku konfliktu politycznego z opozycją zakładaną przez emigrantów, wspieraną przez Zachód, oraz zaognienia relacji ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki i umieszczenia Libii na liście państw sponsorujących terroryzm.Rok później, w 1980 roku przejęto kontrolę nad importem, eksportem i dystrybucją. W ramach walki z prywatną przedsiębiorczością sklepy zastępowano państwowymi supermarketami, co w konsekwencji przyczyniło się do rozwoju czarnego rynku w Libii.3 października 1983 roku Powszechny Kongres Ludowy zadecydował o poparciu i sfinansowaniu projektu Wielkiej Sztucznej Rzeki, mającej składać się z rozbudowanej sieci rurociągów i studni, dostarczających wodę pitną z podziemnych warstw wodonośnych na Saharze do miast na wybrzeżu Libii. Składa się na nią 1300 studni o głębokości od 80 do 400 metrów, które łącznie dostarczają dziennie 3 milionów m3 wody pitnej do Trypolisu, Bengazi, Syrty i innych miast libijskich. Kamień węgielny pod „ósmy cud świata”, jak nazwano ten projekt, Kaddafi położył 28 sierpnia 1984 roku pod fabrykę w miejscowości Marsa al-Burajka, położonej na północnym wybrzeżu Libii i stanowiącej zarazem największy port naftowy oraz największy ośrodek petrochemiczny w kraju. Po 2 latach budowy, fabryka została otwarta 28 sierpnia 1986 roku, a trzy lata później Kaddafi położył kamień węgielny pod drugi etap projektu. Pierwsze dostawy wody pitnej miały miejsce 11 i 28 września 1989 roku kolejno do zbiorników w Adżdabiji i Grand Omar Muktar.
W 1981 roku, nowy prezydent USA Ronald Reagan, nazwał Kaddafiego "wściekłym psem Bliskiego Wschodu" i "międzynarodowym pariasem". Zaostrzył stanowisko amerykańskie wobec Libii, błędnie uznając rząd tego kraju za marionetkowy reżim ZSRR. W sierpniu 1981 lotnictwo amerykańskie zestrzeliło na libijskich wodach terytorialnych dwa libijskie samoloty Su-17 (wersja 22). W odpowiedzi na to zamknięta została ambasada Libii w Waszyngtonie. Reagan wycofał z Libii część przedsiębiorstw amerykańskich, co miało na celu zmniejszenie liczby Amerykanów przebywających w tym państwie. W marcu 1982 roku, USA wprowadziło embargo na libijską ropę, a w styczniu 1986 roku rząd USA nakazał wszystkim firmom amerykańskim zaprzestania działalności w kraju, mimo tego, że w dalszym ciągu w Libii przebywało kilkuset pracowników pochodzących z Ameryki. Pogorszone zostały również stosunki dyplomatyczne z Wielką Brytanią po tym, gdy w nieznanych okolicznościach w Londynie w kwietniu 1984 roku zastrzelona została brytyjska policjantka Yvonne Fletcher, a o jej zabójstwo oskarżeni zostali libijscy dyplomaci. W 1986 roku US Navy po raz kolejny rozpoczęła ćwiczenia w Zatoce Syrtyjskiej u wybrzeży Libii, wówczas rozwścieczeni Libijczycy podjęli się próby wojskowego odwetu za ćwiczenia, akcja nie udała się, a Amerykanie zatopili kilka libijskich okrętów.
W tym samym roku Amerykanie oskarżyli Libię o zorganizowanie zamachu na dyskotekę w Berlinie w 1986 roku, w nim zginęło dwóch amerykańskich żołnierzy. Reagan obarczając winą za zamach rząd Libii, zorganizował wojskowy odwet. Ruch ten skrytykowała CIA, która uważała, że większe zagrożenie dla interesów USA w regionie stanowi Syria, a tak wzmocni tylko dobrą reputację Kaddafiego.Mimo rad CIA, rząd uznał Libię za miękki cel i zdecydował się na uderzenie. Na arenie międzynarodowej Reagana wsparła Wielka Brytania, pozostali europejscy sojusznicy Amerykanów uznali natomiast atak za niezgodny z prawem międzynarodowym. 15 kwietnia 1986 roku amerykańskie samoloty wojskowe rozpoczęły serię ataków powietrznych, akcja przeprowadzona została pod nazwą Operation El Dorado Canyon. Bombardowaniu uległy obiekty wojskowe w różnych częściach kraju, w ataku zginęło około 100 Libijczyków, w tym wielu cywilów.W roku 1988 nad Lockerbie w południowej Szkocjieksplodował w powietrzu samolot pasażerski amerykańskich linii lotniczych Pan Am – zginęło łącznie 270 osób. O zamach oskarżono libijskie służby bezpieczeństwa, czego dowiedziono podczas procesu, który zaczął się w 1999 roku. Zamach miał być odwetem za bombardowanie Libii. W 1989 roku dwa libijskie samoloty bojowe zostały zestrzelone przez wojsko Stanów Zjednoczonych na libijskim wybrzeżu.
Od połowy lat 90. XX wieku Kaddafi prowadził bardziej umiarkowaną politykę. Przywódca sfrustrowany brakiem panarabskich ideałów odszedł od arabskiego nacjonalizmu na rzecz panafrykanizmu i podkreślania afrykańskiej tożsamości Libii. Od 1997 do 2000 roku Libia podpisała umowy o współpracy lub porozumienia o dwustronnej pomocy z dziesięcioma państwami kontynentu, a w 1999 roku przystąpiła jako członek - założyciel do Wspólnoty Państw Sahelu i Sahary. W 2008 roku został ogłoszony przez komisję plemienną królów afrykańskich „królem królów”oraz koronowany 1 lutego 2009 roku w Addis Abebie, równolegle w tym samym roku został na jeden rok przewodniczącym Unii Afrykańskiej. Jego polityka z czasem zaczęła się normalizować na arenie międzynarodowej. W 1999 roku rozpoczął rozmowy z rządem Wielkiej Brytanii w celu normalizacji relacji międzynarodowych, w 2001 roku potępił zamach z 11 września, w 2003 roku doprowadził do zniesienia sankcji gospodarczych ONZ na Libię (po przyznaniu się Libii do odpowiedzialności za zamach w Lockerbie oraz zgodzie na wypłacenie 2,7 mld dolarów amerykańskich odszkodowania dla rodzin ofiar zamachu), natomiast w grudniu 2003 roku zlikwidował program broni chemicznej i jądrowej. W 2006 roku Libia została usunięta z listy państw – sponsorów międzynarodowego terroryzmu.
Rządy pułkownika Kaddafiego zakończyły się w 2011 roku, wraz z wybuchem rewolucji w Libii. Rewolucji, która z czasem przerodziła się w krwawą wojnę między lojalistami a finansowanymi przez USA, ZEA i Katar oddziałami rebeliantów i islamistów (dodatkowo wspieranymi przez lotnictwo NATO w ramach operacji Świt Odysei). Po zdobyciu Trypolisu 23 sierpnia 2011 roku przez rebeliantów, została przeniesiona siedziba Narodowej Rady Tymczasowej z Bengazi do libijskiej stolicy. Miejsce pobytu Kaddafiego było nieznane, mimo tego publikował swoje odezwy, w których wzywał do walki z najeźdźcami. 20 października 2011 roku natomiast został schwytany w okolicach Syrty i zabity.
W swoim ostatnim publicznym przemówieniu powiedział:
Przez 40 lat lub dłużej robiłem wszystko, by zapewnić ludziom domy, szpitale, szkoły. Kiedy byli głodni – karmiłem ich. W Bengazi zamieniłem nawet pustynię w pola uprawne, stając przeciwko atakom Ronalda Reagana, który zabił moją adoptowaną córkę, kiedy próbował zabić mnie. Pomagałem później moim braciom i siostrom z Afryki, finansując Unię Afrykańską.
Zrobiłem wszystko, co mogłem, by pomóc ludziom zrozumieć ideę prawdziwej demokracji, w której komitety ludowe prowadziły nasz kraj. Stale jednak to było za mało, jak niektórzy mówili, nawet ludzie, którzy posiadali dziesięciopokojowe mieszkania, nowe ciuchy i meble, nigdy nie byli usatysfakcjonowani, i w swojej chciwości chcieli więcej. Oni to powiedzieli Amerykanom i innym, że potrzebują „demokracji” i „wolności”, nigdy nie zdając sobie sprawy z tego, że proszą o morderczy system, w którym wielcy pożerają małych. Byli oczarowani amerykańskimi hasłami, nie zdając sobie sprawy, że w Ameryce nie ma darmowych lekarstw, szpitali, mieszkań, edukacji czy żywności, a jedyne darmowe rzeczy to te, które uda się wyżebrać na ulicy lub miska zupy wystana w długiej kolejce.
Nie liczyło się to, co zrobiłem – dla niektórych to zawsze było mało. Dla innych jednak byłem synem Gamala Abdela Nassera, jedynego prawdziwego Araba i przywódcy muzułmańskiego, jakiego mieliśmy od Saladyna, który Kanał Sueski proklamował własnością swojego ludu, tak jak i ja, idąc jego śladami, proklamowałem Libię własnością mojego ludu, starając się uczynić mój lud wolnym od dominacji kolonialnej – od tych złodziei, którzy chcieli nas grabić.
Po upadku rządu i śmierci Kaddafiego nastąpił chaos wewnętrzny związany z istnieniem dwóch ośrodków władzy politycznej w Libii (w Bengazi i Trypolisie), wzrost islamskiego ekstremizmu, związane z nim prześladowania chrześcijan oraz niekontrolowany napływ imigrantów z wybrzeża libijskiego do Europy.
Adam Busse