Słowo wstępne
Krótka biografia Jamesa Connolly’ego - irlandzkiego nacjonalisty, socjalisty i republikanina - była zapowiedziana w artykule „Dzieje Irlandzkiego nacjonalizmu cz. 2”. Tekst ten powstał na podstawie mojej pracy licencjackiej pt: „Ruch narodowy i dążenia niepodległościowe Irlandczyków w latach 1900-1923”. Warto przedstawić tę personę szerzej, z racji tego, iż postać ta z przełomu XIX i XX w. w swoich działaniach łączyła nacjonalizm z socjalizmem.
Życie James’a Connolly’ego
James Connolly urodził się najprawdopodobniej w 1868 r. w Belfaście. Inne źródła wskazują, że był to rok 1870 r. Miał on wyemigrować w wieku 10 lat do Edynburga, gdzie już w latach młodości spotkał się z problemem nędzy i ubóstwa, pracując jako dziecko w celu utrzymania rodziny. Żyjąc w Edynburgu zyskał posłuch pośród szkockich robotników. Przejawiał w swoim programie politycznym łączenie idei nacjonalizmu i socjalizmu. Potępiony został za to przez II Międzynarodówkę. Ze względów osobistych emigruje do USA i współorganizuje radykalną, internacjonalistyczną organizacje robotniczą o nazwie „International Workers of the Word” („Międzynarodowi Pracownicy Świata”). Wspomniana organizacja powstała w 1903 r., a James działał w niej przez okres siedmiu lat. Nie mógł pogodzić się z tym, że Irlandia nie uzyskała swojej suwerenności. Porzuca idee internacjonalistyczne na rzecz swojej ojczyzny, cytując:
„Moje serce należało do Irlandii. Czułem, że nikt inny nie może tego zrobić. To, co miało być zrobione mogłem zrobić lepiej niż ktokolwiek inny. Zawsze śniłem o Irlandii, śniłem o powrocie do domu. Teraz jest czas, w którym próbuję realizować moje sny. Uważam, że spróbuję zrealizować ten.”
Z racji tego wrócił do Irlandii w 1910 r. i stał się liderem „Irish Transport and General Workers Union” (w skrócie ITGWU, na polski „Generalny Irlandzki Związek Pracowników Transportu” - powstały w 1908 r. przez innego irlandzkiego działacza robotniczego - James’a Larkin’a).
J. Connolly stworzył Irlandzką Armię Obywatelską do ochrony lokautów i strajków, później bojówkę tą przekształcił w armię. Zawiązał sojusz z Irlandzkimi Ochotnikami i przystąpił do działań w Powstaniu Wielkanocnym w 1916 r. stając się jednym z głównych liderów wspomnianej rebelii. Po upadku powstania trafił do niewoli. Za zdradę Wielkiej Brytanii został rozstrzelany na krześle, ze względu na to, że podczas walk został ranny w nogę, gdzie wdarła się gangrena - nie mógł stać przed plutonem egzekucyjnym.
Poglądy
Propozycje swoich zmian społecznych J. Connolly m.in. przedstawiał w gazecie „Workers’ Republic”. (Gazeta ta jest dostępna w domenie publicznej, po angielsku, w oryginale, w irlandzkich internetowych bibliotekach za darmo.) Poglądy te były syntezą łączenia idei niepodległości z wolnością narodu, socjalizmu, praw robotników, wizją państwa oraz roli kościoła oraz religii. Jego poglądy często są chaotyczne i nie zrozumiałe, a tłumaczenie z angielskiego czasami nie daje pełnej istoty zamysłów ideowej. Z racji tego postaram się przedstawić najważniejsze kwestie ideowe wysnuwane przez bohatera tego artykułu na podstawie głównego źródła, czyli gazety „Workers’ Republic”.
Suwerenność, naród i klasa robotnicza
Po pierwsze J. Connolly uważał, iż grupowanie związkowców, którego był reprezentantem, to nie tylko socjaliści, ale także republikanie, albowiem odrzucali oni monarchię, jako jeden z czynników zniewolenia mas ludu irlandzkiego. Po drugie stwierdzał, że dopóki klasa robotnicza będzie obojętna na samostanowienie państwa, dopóty nie otworzy się na nurty inne niż socjalizm. Po trzecie w jego ocenie dominującą siłą polityczną była irlandzka klasa robotnicza, która będzie skazana na zatracanie i wykorzystana jako tania siłą robocza, jeśli nie zaakceptuje idei niepodległości.
Religia
Inną kwestią pozostaje religia. Ogólnie Connolly’ego postrzegano jako człowieka antyreligijnego, ale w rzeczywistości był antyklerykalny wobec tej części kleru, który swoją polityką zniewalał irlandzkie masy pracujące. Podkreślić należy, że nie miał on zastrzeżeń do wyznań religijnych, a jedynie „sekciarskich zatargów”. Chodzi tutaj dokładnie o konflikt protestancko-katolicki. Tłumaczył, iż socjalizm to tylko i wyłącznie znajomość faktów ekonomicznych, co interpretować trzeba jako, że religia nie była według niego sprawą najistotniejszą. Pozostawił religię jako coś odrębnego dla jednostki, która musi sama stwierdzić, czy jest jej potrzebna do szczęścia czy też nie. Nie akceptował tej części kleru katolickiego, który współdziałał z kapitalistami i gnębił robotników.
Connolly’ska wizja socjalizmu, państwa i krytyka kapitalizmu
James Connolly oprócz Marksa doceniał innych pisarzy, którzy chcieli świat usprawnić. Stworzył on swoją własną wizję socjalizmu otwartą na inne myśli polityczne niż tylko socjalizm, w tym przypadku np. nacjonalizm.
Według Connolly’ego powinno się odrzucić m.in. kapitalizm państwowy, ponieważ zakłada „(…) wspólną kontrolę robotników nad środkami produkcji (…) bez tej kooperacyjnej kontroli publiczna własność państwowa nie jest socjalizmem, tylko kapitalizmem państwowym.” Ponadto „Państwo powinno być społecznym narzędziem w ręku swoich mężczyzn i kobiet, a jego władze używane przez robotników jako środki, nie zaś używane jako siła represyjna przeciwko robotnikom”.
Popierał demokratyzację i decentralizację państwa, strajki generalne, konfiskaty dóbr (forma nacjonalizacji), syndykalizm przemysłowy oraz samostanowienie się związków zawodowych.
J. Connolly, tak jak większość robotników w Irlandii, był katolikiem. Nazywał się nacjonalistą, a w drugiej kolejności socjalistą. Podkreślał, że aby Irlandia zyskała niepodległość to musiałyby zajść oprócz zmiany ustroju również i zmiany społeczne, bez których nie mogłaby zaistnieć Wolna Republika Irlandzka. Pisał: „Podbój Irlandii oznaczał dla irlandzkich mas społeczną i polityczną niewolę, a zatem odzyskanie Irlandii musi przynieść społeczną i polityczną niezawisłość każdego mężczyzny, kobiety i dziecka.”
Republika Irlandzka według wizji Connolly’ego, miała być państwem suwerennym, zdecentralizowanym, republikańskim o ustroju socjalistycznym i niekapitalistycznym, nieposiadającym kapitału państwowego, który wtórnie zniewalałby naród irlandzki. Ponadto system społeczny Republiki Irlandzkiej powinien opierać się na syndykalizmie i wolnych związkach zawodowych by nie dochodziło do konfliktu między „wyzyskiwaczami” a „wyzyskiwanymi”. Ponadto odrzucał on biurokratyzm jako coś złego w funkcjonowaniu państwa.
Patryk Płokita