Olgierd Grott, politolog, profesor UJ opracował, opatrzył wstępem i wydał wybór pism Jana Stachniuka „Stoigniewa” – twórcy i głównego ideologa ruchu „Zadruga”.
Autor opracowania jest synem wybitnego krakowskiego historyka i religioznawcy prof. Bogumiła Grotta, który w l. 80-tych ubiegłego wieku (wraz z prof. Jackiem Majchrowskim, szerzej znanym jako prezydent Krakowa) był pionierem badań nad niechrześcijańskimi nurtami nacjonalizmu polskiego. Można więc powiedzieć, że podejmując ten temat Autor godnie kontynuuje rodzinną tradycję.
Na pracę składają się wstęp Olgierda Grotta, wybór prac Stachniuka (autor dokonujący wyboru skoncentrował się na odniesieniach myśli zadrużnej do problematyki politycznej i społeczno-gospodarczej), całość zamyka bibliografia, indeks nazwisk i anglojęzyczne streszczenie.
Wstęp przedstawia zarys koncepcji zadrużnej zaznaczając jej różne źródła ideowe (wczesna endecja, Stanisław Brzozowski, Max Weber, nie został zaznaczony wpływ Nietzschego, na którego „Stoigniew” otwarcie się powoływał). Autor przedmowy, odnotowując istnienie zorganizowanych środowisk w III RP dla których myśl zadrużna jest jednym ze źródeł inspiracji, rozważa też zagadnienie przyczyny oczywistej znikomości tych środowisk i znikomych wpływów tej myśli w polskim życiu umysłowym.
Bogumił Grott podzielił nacjonalizmy na 3 zasadnicze grupy: nacjonalizm chrześcijański (w Polsce najbardziej rozpowszechniony), nacjonalizm świecki i nacjonalizm neopogański. Olgierd Grott używa tej klasyfikacji, skądinąd bardzo pomocnej w rozpoznaniu zjawiska nacjonalizmów, kwalifikując Zadrugę jako nacjonalizm świecki. Nad tematem klasyfikacji zadrużnego nacjonalizmu jako nacjonalizmu świeckiego czy neopogańskiego toczyły się już dyskusje, wypowiadał się m.in. o tym Jarosław Tomasiewicz, uznany badacz zjawiska. Stanisław Potrzebowski, autor pierwszego w świecie naukowego opracowania myśli zadrużnej (1982 r.) wiązał ją jednoznacznie z nurtem neopogańskim. Nie miejsce tutaj na rozważanie tego sporu, zauważmy jedynie, że klasyfikacja ta będzie zależeć także od samej przyjętej przez badacza definicji religii.
Teksty przytoczone w zbiorze pochodzą ze wszystkich okresów twórczości „Stoigniewa” , tj. przedwojennego, wojny oraz lat 1945-1949. Okres wojny reprezentowany jest przez fragment „Zagadnień totalizmu”, co zaznaczam , gdyż publicystyka Stachniuka na łamach konspiracyjnego „Zrywu” i „Kadry” czeka na współczesnego wydawcę.
Należy pochwalić redaktora pracy za pomysł okładki wykorzystującej litografię Stanisława Szukalskiego, harmonijnie współbrzmiącą z duchem tekstów Stojgniewa przytoczonych w tym tomie, ale też przypominającą o krótkiej współpracy obu tych twórców.
Należy z uznaniem powitać tę inicjatywę przybliżającą myśl twórcy ruchu „Zadruga” czytelnikowi polskiemu. Tym bardziej, że fakt wydania tego zbioru w wydawnictwie naukowym ułatwi jego odbiór przez odbiorcę, do którego mogą słabiej docierać niszowe wydania prac Stachniuka dokonane od 1990r. przez wydawnictwo „Toporzeł”.
----------
Jan Stachniuk, Nacjonalizm świecki w Polsce. Wybrał i wstępem opatrzył Olgierd Grott Kraków 2022, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka