Początek XXI wieku przyniósł niespodziewany wzrost mobilizacji protestów i ruchów antysystemowych na świecie. Począwszy od fali oporu alterglobalistycznego, który wybuchł w roku 1999, obserwujemy na całym świecie masowe mobilizacje społeczne, mające swe źródło w kryzysie globalnego kapitalizmu. Od dłuższego czasu jesteśmy również świadkami wielkiej walki jaka toczy się między nacjonalizmem, a liberalizmem. Terenem tej gry jest zarówno odcinek życia politycznego, jak i gospodarczego. W końcu terenem tej walki jest w równej mierze zarówno kryzys gospodarczy, jak i kryzys samej demokracji. W tym właśnie miejscu należy postrzegać rodzący się potencjał dla założeń myśli państwa narodowego i gospodarki narodowej.
Na tle rozgrywanej walki pomiędzy temi dwoma prądami (nacjonalizm kontra liberalizm) wśród organizujących się ludzi pracy oraz tzw. klasy średniej coraz silniej dojrzewa głęboka wiara w zmierzch kapitalizmu. Wiele jest źródeł tej wiary i przekonania. Obserwacja chociażby już samego życia gospodarczego, zwłaszcza wielkokapitalistycznego, potwierdza słuszność tego przekonania. Dziś wszechwładnie panująca ideologia zysku, bogacenia się za wszelką cenę i nieograniczonej konkurencji zawiodła kapitał prywatny na manowce, z których powrót jest niezwykle trudny. Stąd też nowa myśl społeczna z konieczności powoli grawituje dziś ku nowemu nacjonalizmowi, stąd tedy krzykliwy alert nie tylko ludzi pracy, ale także klasy średniej oraz potrzeba przedstawienia tymże perspektywy i chociażby zarysu wizji gospodarki będącej w przyszłości, już samym w sobie, pewnym zarodkiem dla nacjonalistycznej/ narodowo-radykalnej myśli gospodarczej.
Zwrotnicę trzeba przestawić!
Światowe procesy gospodarczo-polityczne i ideologiczne nie są przejawem jakiegoś bezwzględnego determinizmu, a wynikają z interesów i świadomej woli zaangażowanych w nie ludzi i organizacji. Nie do przyjęcia jest stwierdzenie jakoby po klęsce realnego socjalizmu, kapitalizm pozostawał jedynym modelem organizacji gospodarczej.
Jednym z poważniejszych współcześnie dziejowych zakrętów jest ten, który dotyczy przyszłości kapitalizmu. Aktualny spór i wybór nie bierze się wcale z kontrowersji na linii ordoliberalizm a neoliberalizm. Musimy pójść zdecydowanie dalej. Czy nam się to podoba czy nie, musimy dorosnąć i nauczyć się funkcjonowania w świecie, w którym brak prostych recept na dobrą gospodarkę i dobre społeczeństwo. Niestety wydaje się, że współczesne nam podmioty i organizacje związane ze środowiskiem narodowo-radykalnym światopoglądowo są bezradne wobec konieczności sformowania założeń programu ekonomicznego w warunkach globalizacji. Pomijając jednak ów watek jednoznacznie należy stwierdzić, iż już dziś nacjonalistyczne systemy ekonomi muszą stać na gruncie walki z liberalizmem. Dla organizującego się świata pracy i klasy średniej oraz przebudzających się wolnych narodów, liberalizm w całej swej skali jego założeń jest tą zaporą, którą należy usuwać zupełnie niezależnie od tego, czy to będzie wiara w zdrowy automatyzm procesów życia gospodarczego, czy gloryfikacja egoizmu jednostki gospodarującej, czy zasada nieograniczonej konkurencji, czy systematyczne dążenie do redukcji państwa, czy wreszcie niejako ideowy nakaz bogacenia się i pogoni za zyskiem.
To tu dostrzegamy rolę ekonomiczno-gospodarczą dla państwa jako komercyjną (w celu osiągnięcia zysku), ale również i socjalno-społeczną (w celu zapewnienia równych szans), czyli działalność gospodarczą prowadzoną przez państwo, zarządzaną w sposób i myśl założeń solidaryzmu narodowego. To wzór nacjonalizmu ekonomicznego, który charakteryzuje się dominacją lub funkcjonowaniem znacznej liczby państwowych przedsiębiorstw w gospodarce narodowej (zarówno specjalnych rządowych agencji, jak i przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo). Ponadto może oznaczać kontrolowanie przez państwo procesu inwestycyjnego czy podziału środków finansowych, a bardziej współcześnie będzie również odnosił się do sytuacji, w której państwo interweniuje (aktywnie uczestniczy) w procesy gospodarcze w celu ochrony i wspierania interesów rodzimych przedsiębiorców oraz tych mniej zaradnych życiowo obywateli.
Polityka rozwojowa państwa narodowego musi konsekwentnie realizować długookresowe priorytety narodowe oraz strategiczne programy gospodarcze, sektorowe i regionalne. Nie można również zapomnieć o stworzeniu pakietu wielokierunkowych działań dostosowawczych do zmieniających się uwarunkowań. Konieczne jest odzyskanie zdolności państwa do kreowania dochodów i inwestycji gospodarczych; egzekwowania należności, zmniejszenia wydatków administracyjnych i zrównoważenia budżetu.
Narodowo-radykalna społeczna i zarazem w swej wymowie socjalna gospodarka jest ustrojem, w którym przez aktywizację zawodową i gospodarczą społeczeństwa zapewnia się wzrost gospodarczy, rozwój społeczny i zabezpieczenia socjalne. Prawidłowe rozwiązanie zagadnień społecznych oraz socjalnych, zintegrowane z całością procesów gospodarczych w kraju, pobudza gospodarkę do szybkiego wzrostu, a kraj do rozwoju społecznego. Racjonalna polityka gospodarcza państwa przekłada wzrost gospodarczy na wzrost ogólnego dobrobytu i jakości życia społeczeństwa – Narodu. W nacjonalizmie XXI wieku jest to regulowana, zrównoważona i ekologiczna gospodarka (narodowa), służąca trwałemu rozwojowi całego społeczeństwa. W gospodarce tej każdy obywatel zdolny do pracy powinien pracować użytecznie, w ramach swoich możliwości i warunków, jakie państwo stara się ułatwić i poszerzyć. Państwo dba o rozwój publicznego kształcenia i przekwalifikowania, pośrednictwie w zatrudnieniu oraz ułatwieniu w tworzeniu małych, średnich i tych nieco większych przedsiębiorstw. Obejmować to powinno m.in. uproszczeniem formalności, ulgami podatkowymi, tanimi kredytami i poręczeniami kredytowymi.
Państwo narodowe także wspiera wzrost zatrudnienia w zakładach prywatnych oraz rozwój publicznych i państwowych miejsc pracy. Natomiast podstawą zrównoważenia gospodarczego i społecznego jest mieszana, wielosektorowa struktura własnościowa, obejmująca podmioty państwowe, komunalne, spółdzielcze, prywatne i mieszane. Podmioty publiczne gospodarki i państwa narodowego działają w dziedzinach strategicznych, w infrastrukturze, w obszarze dóbr publicznych (oświata, służba zdrowia, kultura, bańkowość, energetyka, ciężki przemysł, bezpieczeństwo, środowisko i inne) oraz w specyficznych segmentach rynku. Warunkiem rozwoju powszechnej przedsiębiorczości są uczciwe zasady konkurencji, ściśle pilnowane przez państwo narodowe. To tu ściśle musi obowiązywać czytelne i przejrzyste ustawodawstwo antymonopolowe, zakaz porozumień kartelowych, ograniczenia i kontrola fuzji oraz przeciwdziałanie praktykom korupcyjnym. Służyć temu mają sprawny, nie korupcyjny aparat państwowy.
Stosunek zaś państwa do własności jego obywateli jest jednym z podstawowych mierników poziomu gospodarki narodowej. Narodowo-radykalna myśl gospodarcza jest zwolennikiem prywatnej własności, której rozwój ma ograniczać bezrobocie w kraju. Jest jeden jednak warunek. Pieniądze, własność i gospodarka muszą służyć Narodowi, a nie na odwrót. Podstawą narodowego radykalizmu jest własność prywatna i wolność gospodarcza, choć utrzymana w pewnych granicach. Bynajmniej jednak nie ma i nie będzie ona nigdy miała nic wspólnego z bezrefleksyjnym materializmem, wyścigiem szczurów, zwykłym upadlaniem ludzi oferowanym nam tak życzliwie przez paradygmat dzisiejszego kapitalizmu, liberalizmu czy jeżeli ktoś woli tzw. wolnego rynku. Gospodarka i własność prywatna ma służyć ludziom, Narodowi, a nie wąskiej kaście uprzywilejowanych. Podkreśla się przez to, że gospodarka narodowa jest pewną całością, na którą składają się sprzężone ze sobą elementy, które służą wspólnemu celowi. Tym celem jest zaspokojenie potrzeb ludzi żyjących w społeczeństwie poprzez produkcję dóbr i usług oraz ich podział między członków społeczeństwa – Narodu.
W państwie narodowym – przeciwieństwie do systemu demoliberalnego – przeciwwagą egoizmu biznesowego, indywidualnego i grupowego jest zasada solidarności społecznej i sprawiedliwości. Przeciwstawia się ona m. in. nadmiernemu rozwarstwieniu dochodowemu i majątkowemu przez odpowiedni system podatków progresywnych. Powszechny udział obywateli we własności i dochodach z rozwoju gospodarczego traktowany jest jako konieczny warunek realnej równości praw i wolności obywatelskich. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, iż maksymalnemu zaangażowaniu wszystkich pracowników w rozwój przedsiębiorstwa służy ich partycypacja w zarządzaniu i w zyskach. Uczestniczą w tym rady pracownicze i rady nadzorcze oraz dyrekcje i korporacje zawodowe. W ten sposób okresowe uzgodnienia zapewniają zachowanie równowagi między realnymi wymaganiami gospodarczymi, a społecznymi w zmieniających się warunkach otoczenia. Co ważne, zarówno pracodawcy jak i pracownicy mają swoje reprezentacje do negocjacji na szczeblu krajowym.
Obywatel, który z różnych względów nie może pracować – podkreślam nie może, a nie, nie chce! – ma zapewnione w państwie narodowym warunki oraz minimum egzystencji i bezpieczeństwo socjalne ze środków publicznych. System socjalny zapobiega marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Zabezpieczenia te muszą stać się na tyle wszechstronne i skuteczne, że potocznie świadczyć będą o ustroju bezpieczeństwa socjalnego państwa narodowego. Państwo narodowe wspiera również rozwój rodziny i budownictwo mieszkaniowe, zapewnia publiczną opiekę, służbę zdrowia, oświatę, wykształcenie oraz rozwój nauki i kultury. Obywatele mają prawo do wysokiej jakości i bezpłatnej edukacji, opieki zdrowotnej, pracy, świadczeń socjalnych, godnej emerytury, bezpieczeństwa osobistego i ochrony prawa własności. Te warunki zostały przez państwo narodowe potraktowane jako klucz do spójności społecznej i pomyślnego rozwoju państwa. Państwo nie powinno wyzbywać się nadmiernych ciężarów odpowiedzialności społecznej, a autorami takich recept są przecież neoliberałowie. Solidarność społeczna i społeczna odpowiedzialność państwa – na podstawie autentycznego patriotyzmu narodowego, harmonijnej jedności władzy i społeczeństwa – stanowią dla nas narodowych radykałów niezbędny warunek godnego i dostatniego życia każdego obywatela.
Należy przy tym wszystkim powtarzać niczym mantrę – gospodarka ma służyć Narodowi. Nie ma ona być bowiem celem samym w sobie, lecz dopełnieniem całości. Państwo narodowe powinno nadać gospodarce ramy polityki ładu. Celem gospodarczo-politycznym państwa narodowego jest daleko idąca samowystarczalność. Celem ekonomicznym zaś powinno być zaspokojenie potrzeb Narodu i kreowanie wartości.
W potrzebnym przywróceniu wartości moralnych do życia gospodarczego i politycznego, solidarności i sprawiedliwości oraz w przezwyciężeniu neoliberalnego egoizmu podstawowym sojusznikiem społeczeństwa i państwa narodowego w Polsce powinien bez wątpienia powinien być Kościół Katolicki, ze swoją pracą wychowawczą i pozytywną nauką społeczną.
Państwo narodowe powinno przy tym sprawiedliwie rozdzielać dobrobyt oraz utrzymać i tworzyć miejsca pracy. Każdy Polak ma bowiem prawo, ale także i obowiązek pracy. Państwo winno umożliwić każdemu obywatelowi pozyskiwanie środków na utrzymanie swej rodziny własną pracą. Kobiety i mężczyźni wykonujący taką samą pracę powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie.
Szeroki zakres obowiązków, ale i praw oraz swobody aktywnego społeczeństwa sprzyja rozwojowi tzw. trzeciego sektora; różnorodnych stowarzyszeń i organizacji społecznych, charytatywnych, kulturalnych, regionalnych, finansowych i gospodarczych, a w tym społecznych banków i kas oszczędnościowo-pożyczkowych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, ruchu spółdzielczego i akcjonariatów pracy. W ten sposób formuje się i poszerza narodowe społeczeństwo obywatelskie i różne formy tzw. demokracji bezpośredniej, gospodarczej, dialogowej i przedstawicielskiej. Natomiast zachowaniu ogólnego pokoju społecznego i przezwyciężaniu napięć służy szersza praktyka dialogu między społeczeństwem i władzami państwowymi. Stąd ułatwienia w organizowaniu się wyodrębnionych grup społecznych oraz prezentowaniu ich interesów. W trybie dialogu wypracowuje się konsensus społeczny i związaną z nim politykę społeczno-gospodarczą państwa narodowego. Uczestniczą w tym liczne organizacje społeczne i pozarządowe. Zwieńczeniem jest rzeczywista sprawiedliwość społeczna i narodowy egalitaryzm z wszechstronną reprezentacją sił społecznych.
Narodowo-społeczna gospodarka to nie tyle model państwa opiekuńczego z jego powszechnymi słabościami. To silne, dynamiczne państwo narodowego społeczeństwa obywatelskiego, ułatwiające rozwój wszystkich sił i inicjatyw służących dobru ogólnemu, solidarne i zrównoważone wewnętrznie. Władze są zobowiązane (i z tego wręcz rozliczane) do realizacji stałego wzrostu gospodarczego i pełnego zatrudnienia. Państwo narodowe daje społeczeństwu poczucie godności, obywatelstwa, osobistego bezpieczeństwa, realnej wolności oraz równości praw i szans.
Rozwój społeczno-gospodarczy zależy od zgodnej, długookresowej współpracy głównych sił i podmiotów: władz państwowych i samorządów terenowych, instytucji finansowych, organizacji przedsiębiorców, korporacji zawodowych i społeczeństwa. Konieczne jest przy tym wzajemne zrównoważenie i porozumienie dynamicznych czynników rozwojowych: społecznych, politycznych, gospodarczych oraz tych ekologicznych. Potrzebne poszerzenie społecznej reprezentacji we władzach państwowych zwiększy aktywność obywatelską w całym kraju.
Należy jednocześnie godzić interesy socjalne i ekonomiczne z uwarunkowaniami krajowymi, narodowymi i ekologicznymi. Gospodarka nie powinna niszczyć środowiska naturalnego oraz prowadzić do alienacji Narodu. Narodowa polityka społeczna będzie łączyć sprawiedliwość społeczną i gospodarczą rozwagę. Musi też zagwarantować bezpieczeństwo społeczne jednostki we wspólnocie oraz wspierać działania jednostki na rzecz wspólnoty. Dramatyczne wyludnienie całych obszarów, starzenie się społeczeństwa, racjonalizacja i przyspieszona globalizacja niszczą podstawy systemów socjalnych, których finansowanie wiąże się z aktywnością zawodową społeczeństwa. Podjęcie działań z zakresu polityki rodzinnej i polityki pracy mogą powstrzymać ten trend.
Na zakończenie bez wątpienia należy wskazać, że celem polityki społecznej państwa narodowego jest zapewnienie ładu społecznego oraz rozwiązywanie konkretnych problemów społecznych. Wielkie znaczenie szerszej programowej pracy i rozwinięciem zasad społecznej gospodarki narodowej w trudnych i wciąż zmieniających się warunkach gospodarczych, społecznych i politycznych wymaga od nas – jako środowiska – stałej obserwacji badawczej i analitycznej sytuacji w kraju oraz w innych państwach. Potrzebne jest monitorowanie sytuacji oraz okresowe weryfikowanie własnych proponowanych ustrojowych rozwiązań i regulacji. Jednocześnie należy pamiętać, że nacjonalizm bez solidaryzmu, to cel bez środków. Zaś ekonomia wykluczenia i nierówności jest ekonomią, która zabija Naród.
Norbert Wasik – urodzony w 1976 r. w Zakopanem. Absolwent Kolegium Jagiellońskiego - Toruńskiej Szkoły Wyższej. Manager związany z sektorem FMCG. Dumny mąż i ojciec. Publicysta, działacz społeczny i narodowo-radykalny. Zwolennik idei zero waste. Autor książki „Rozważania nad współczesnym narodowym radykalizmem”. Biegacz amator, fan długich dystansów, maratonów i biegów ultra. Pasjonat historii, gór i góralszczyzny. Idealista, romantyk i pragmatyk w jednej osobie, entuzjasta innowacji i nowych technologii.