Norbert Wasik - Rola USA w międzynarodowych instytucjach finansowych cz. II

Norbert Wasik - Rola USA w międzynarodowych instytucjach finansowych cz. II

W I. części niniejszego opracowania („Szturm” #63/ 2019) omówiony został rys historyczny kształtowania się Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (USA) oraz przyczyn, które spowodowały – ocierający się wprost o imperializm – wzrost znaczenia i potęgi tego kraju na arenie międzynarodowej. Natomiast druga część niniejszej pracy stanowi o kilku najważniejszych na świecie organizacjach finansowych, genezie ich powstania, zadaniach, kompetencjach i głównych, najważniejszych członkach. Końcowy rozdział tej części to próba ustalenia roli, jaką odgrywają Stany Zjednoczone Ameryki Północnej w tych organizacjach i jaki mają wpływ tym samym na kształtowanie się sytuacji finansowo-gospodarczej na świecie.

Po zakończeniu pożogi II Wojny Światowej w krajach kapitalistycznych zaczęto zauważać konieczność zawiązania współpracy na kanwie monetarnej, mającej – przynajmniej w teorii – zapobiegać zarówno ogólnoświatowym kryzysom finansowo-gospodarczym oraz wspierające rozwój innych krajów. Kooperacja ta miała w gruncie rzeczy dotyczyć wsparcia, czyt. uzależniania pieniężnego, oferowanego przez najbardziej rozwinięte kraje globu, państwom rozwijającym się. Tym samym, przy dużym współudziale i zaangażowaniu USA powstały organizacje finansowe o znaczeniu międzynarodowym, takie jak: Międzynarodowy Fundusz Finansowy, czy Bank Światowy.

 

Międzynarodowe organizacje finansowe – geneza powstania i rola we współczesnym świecie

 

Przez międzynarodowe organizacje finansowe można rozumieć, jak sama nazwa wskazuje, instytucje utworzone w oparciu o porozumienie wielu krajów, dotyczące konieczności powołania organów o charakterze ponadnarodowym, których zadania i kompetencje określają stosowne umowy, w celu realizacji wspólnej polityki monetarnej. Do najważniejszych na świecie aktualnie instytucji finansowych, które powstały po zakończeniu II Wojny Światowej, a których to utworzeniem żywo zainteresowane były USA należą przede wszystkim Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) oraz Bank Światowy.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy powstał w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych z inicjatywy Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Historia powstania tej instytucji sięga konferencji United Nations Monetary and Financial Conference, jaka miała miejsce w okresie pomiędzy 1 a 22 lipca 1944 roku w Bretton Woods w USA. Swoją działalność rozpoczął w roku 1947. Aktualnie zrzesza 187 państw1. Organizacja została założona w celu współpracy gospodarczej między narodami świata. Głównymi zadaniami funduszu są2:

- koordynacja polityki finansowej,

- udzielanie pomocy krajom członkowskim na stabilizację walut,

- ułatwianie międzynarodowej współpracy walutowej,

- rozwijanie wymiany wielostronnej,

- udzielanie kredytów średnio i długoterminowych na konkretne cele,

- przeprowadzanie analizy stanu gospodarki zainteresowanego kraju,

- opracowywanie programów stabilizacyjnych.

Zadania MFW mają teoretycznie wszystkim(?) ułatwić rozwój handlu międzynarodowego, przyczynić się do wzrostu zatrudnienia i utrzymania realnych dochodów oraz rozwoju produkcji w krajach członkowskich. Jak to się niestety przejawia w praktyce wszyscy wiemy.

Udzielając pomocy, instytucja ta narzuca danemu krajowi – wnioskodawcy, zredukowanie deficytu budżetowego poprzez3:

- ograniczenie wydatków publicznych i finansowania sektora publicznego,

- kontrolę płac,

- znoszenie ograniczeń walutowych,

- otwarcie na napływ kapitału zagranicznego,

- ograniczenie rozmiarów kredytowania.

Siedzibą Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest amerykański Waszyngton. Polska jest również jego członkiem4. 

Kolejną, bardzo ważną instytucją na światowej mapie finansowej jest Bank Światowy (z j. ang. World Bank). Każde państwo należące do MFW może również zostać członkiem tego banku.

Funkcjonowanie tej instytucji nierozerwalnie związane jest z MFW. Powstał w roku 19455, jako efekt postanowień Konferencji w Bretton Woods w USA, o której mowa w niniejszym opracowaniu powyżej. Podwalinami utworzenia Banku Światowego była przede wszystkim wola łatwego wzbogacenia się pod przykrywką odbudowy krajów Europy oraz Japonii, zrujnowanych działaniami II Wojny Światowej6. Dodatkowo założyciele zakładali, jak się później okazało iluzoryczne, wsparcie krajów rozwijających się w Azji, czy Afryce oraz Ameryce Łacińskiej7. 

Podobnie jak MFW, członkami Banku Światowego obecnie jest 187 krajów, a jego siedziba również mieści się w Waszyngtonie.

Do teoretycznych podstawowych zdań banku obecnie należy8:

- wspieranie inwestycji i rozwoju gospodarczego krajów członkowskich, w celu:

  • realizacji programów walki z bezrobociem,

  • poprawy poziomu ochrony zdrowia i edukacji,

  • usprawniania administracji państwowej i samorządności lokalnej.

      Głównymi udziałowcami w banku są Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Japonia i Indie9.

Istotnym z punktu widzenia terminu, pod jakim kryje się ta instytucja jest to, że odnosi się on do kilku wyspecjalizowanych agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych, które wspólnie tworzą Grupę Banku Światowego. Te agencje to10:

- właśnie Bank Światowy (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju),

- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju – założone w roku 1960 w Waszyngtonie. Skupia się w głównej mierze na koordynacji „pomocy” finansowej niesionej przez kraje uprzemysłowione krajom słabo rozwiniętym gospodarczo oraz udzielaniu pożyczek zarówno ich rządom, jak i prywatnym przedsiębiorstwom,

- Międzynarodowa Korporacja Finansowa (powstała w 1956 roku, w celu wspierania sektora prywatnego i spółdzielczego krajów rozwijających się, udziela długoterminowe kredyty oraz organizuje pożyczki konsorcjonalne, udostępnia pomoc techniczną),

- Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (powstało w roku 1966 oraz w celu prowadzenia negocjacji i dyskusji między inwestorami a importerami kapitału i rozstrzyganie sporów między nimi),

- Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji (utworzona w roku 1988 w Waszyngtonie, do jej najważniejszych zadań należy zwiększenie przepływu kapitału pomiędzy krajami rozwiniętymi, a krajami rozwijającymi się, a także pomiędzy rozwijającymi się, doradztwo eksperckie, udzielanie gwarancji, czy współpraca z ubezpieczycielami).

Patrząc zaś przez pryzmat Unii Europejskiej należy wśród międzynarodowych organizacji finansowych wymienić dwie podstawowe instytucje, a mianowicie:

- Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) – utworzony w roku 1989, swoją działalność rozpoczął w roku 1990. Siedzibę ma w Londynie. Początkowo liczył 41 członków11. Skupia przede wszystkim kraje członkowskie UE. Głównym celem, jaki przyświecał utworzeniu tego banku było finansowe wspieranie przemian gospodarczych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej (także w państwach byłego ZSRR), przez udzielanie kredytów i gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną12. Podkreślenia wymaga, że wraz z swoim rozwojem i znaczeniem w roku 2012 EBOR rozszerzył działalność na niektóre kraje basenu Morza Śródziemnego (Egipt, Libia, Maroko, Tunezja). Liczy obecnie 66 członków (64 państwa, Europejski Bank Inwestycyjny i Unia Europejska). Każdy członek jest kredytodawcą, a 34 państwa członkowskie są również kredytobiorcami. Do głównych zadań banku należy13:

- udzielanie pożyczek,

- udzielanie gwarancji,

- wykorzystywanie innych instrumentów finansowych w celu  realizacji konkretnych przedsięwzięć.

oraz

- Europejski Bank Centralny (EBC) – organ ten został utworzony w oparciu o najważniejszy akt UE, a mianowicie Traktatu o Unii Europejskiej14. Jest najważniejszą instytucją finansową wspólnoty unijnej. Posiada własną osobowość prawną, a swoją działalność rozpoczął z dniem 1 czerwca 1998 roku15. Członkami EBC są w gruncie rzeczy banki centralne poszczególnych krajów członkowskich UE16. Do podstawowych zadań tego banku należy17:

- określanie i prowadzenie polityki pieniężnej UE,

- prowadzenie polityki kursowej wobec krajów trzecich,

- administrowanie rezerwami walutowymi krajów członkowskich,

- prawo emisji banknotów euro. 

 Siedziba Europejskiego Banku Centralnego mieści się we Frankfurcie n. Menem w Niemczech18.

 

Rola Stanów Zjednoczonych Ameryki (USA) w międzynarodowych organizacjach finansowych

 

Przez ponad jedno, ostatnie stulecie Stany Zjednoczone budowały swoją pozycję na świecie i umacniały się zarówno gospodarczo, jak również militarnie. Przywódcy amerykańscy, mając na względzie błędy związane z początkowym izolacjonizmem swojego kraju od problemów kontynentu europejskiego zdali sobie sprawę z tego, że by osiągnąć sukces i znaczenie należy, mimo licznych głosów przeciw, włączać się w ogólnoświatowe wydarzenia, którym towarzyszą różnego rodzaju relacje, a nawet konflikty.

Przejawem odejścia USA od poprzedniej polityki zewnętrznej okazało się w praktyce bezpośrednie zaangażowanie tego kraju w działania militarne zarówno pierwszej, jak i drugiej Wojny Światowej, wymuszone okolicznościami towarzyszącymi decyzją o przystąpieniu Ameryki do obydwu wojen. Jednakże dopiero po zakończeniu działań tej drugiej, znacznie przyspieszył wzrost znaczenia amerykanów (jak w zwyczaju zwie się obywateli USA) w roli związanej z kształtowaniem nowego, powojennego ładu światowego. Zauważyć bowiem należy, że zarówno w konferencji teherańskiej, jak i jałtańskiej udział w niej brali najważniejsi wówczas już przywódcy światowi, do których należeli przedstawiciele narodów USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR. To na konferencji w Jałcie podjęto decyzję o utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych, a jako miejsce pierwszego spotkania założycielskiego wskazano San Francisco w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej19. W wyniku prac ONZ i I sesji jej organu jakim jest m.in. Ogólne Zgromadzenie, które miało miejsce w Londynie w dniu 11 stycznia 1946 roku zatwierdzono, że siedzibą tej instytucji będzie Nowy Jork w USA20. To pokazuje, jakie znaczenie już w tamtym okresie zaczęły odgrywać Stany Zjednoczone na świecie. Polaryzacja związana z podziałem świata na blok komunistyczny, któremu dowodzić miało ZSRR z jednej strony oraz blok prozachodni pod przyszłym przywództwem USA, stawała się faktem.

Właśnie na kanwie wszystkich wydarzeń polityczno-militarnych wzrastała powoli potęga USA. Wprawdzie zaangażowane w największe (pod względem ilości państw w nich biorących udział oraz ludności - zarówno cywilnej jak i wojska) działania wojenne dotykały również ten kraj bezpośrednio, jednakże zauważyć należy, że w ogromnej mierze były one prowadzone poza terytorium USA (nie licząc ataku na Pearl Harbor). Tym samym kraj ten, w przeciwieństwie do państw europejskich nie musiał dosłownie odbudowywać się ze zgliszczy pożogi konfliktu, którego placem była przede wszystkim Europa. To kraje europejskie musiały po zakończeniu działań wojennych skupiać się na odbudowywaniu własnych gospodarek i znaczenia  na świecie, podczas gdy USA, pomimo udziału w obydwu wojnach, wyrastały na jednego z przywódców światowych. Istotnym również jest to, że tak naprawdę wojny, mimo zniszczeń, bólu i łez tysięcy ofiar, przynosiły USA krocie zysków. Stany Zjednoczone były bowiem jednym z głównych dostawców do Europy broni i innych dóbr zarówno materialnych, jak i niematerialnych, niezbędnych do funkcjonowania w czasie trwania walk. Na tym polu rosło ich znaczenie i budowała się potęga ekonomiczna, samego kraju oraz finansistów. USA stawało się jedną z bardziej stabilnych gospodarek na świecie. Zauważać to zaczęły inne, „upadające” już nieco supermocarstwa, których potęga zbudowana została głównie na kolonializmie, a których udział w wojnach w Europie nieco przyćmił blask. Tym samym coraz częściej powierzano temu krajowi różne role, a jednym z pierwszych przejawów tego było utworzenie siedziby ONZ w Nowym Jorku.

Po ONZ i Nowym Jorku, przyszedł zaś czas na usadowienie w USA siedzib kolejnych organizacji, mających ogromne znaczenie zarówno z punktu widzenia niniejszej pracy, jak również finansowo-ekonomicznego, a mianowicie: Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, które to swoje „kwatery” główne mają w amerykańskim Waszyngtonie. Wraz z powołaniem tych instytucji rozpoczyna się okres wzrostu wartości waluty amerykańskiej na arenie międzynarodowej i samej Ameryki pod kątem potęgi finansowej i gospodarczej.

Konferencje założycielskie tworzące MFW i Bank Światowy (o czym była mowa w drugiej części tego opracowania) wprowadzają w drodze formalnego porozumienia ramy przyszłego systemu walutowego świata21. Systemu, w którym ogromną rolę mają i odgrywają faktycznie USA.

Celem uzgodnień, jakie miały miejsce w Bretton Woods było doprowadzenie do stabilizacji kursów i powszechnej wymienialności walut krajów członkowskich MFW na złoto. W ramach tego systemu zaczęły obowiązywać dwie strefy walutowe, a mianowicie funta szterlinga i franka francuskiego, do których należały kraje ekonomiczne powiązane z Wielką Brytanią i Francją22. Najważniejszym jednak założeniem było wyznaczenie parytetów krajowych walut w złocie lub dolarach amerykańskich23. Takie decyzje stanowią o tym jak wielkie znaczenie miała, oraz jak stabilna już wówczas była amerykańska waluta. Wynikiem powyższych ustaleń było między innymi podjęcie decyzji o wymienialności amerykańskiego dolara na złoto na szczeblu banków centralnych po urzędowym kursie 35 dolarów USA za uncję, co ugruntowało ogromna rolę Ameryki, jak się później okazało, w kształtowaniu finansowego porządku świata. Nie tylko zatem ulokowanie siedzib najważniejszych, finansowych organizacji międzynarodowych w USA, ale umożliwienie faktycznego wpływu na formowanie polityki finansowej świata, poprzez udział w wszelkiego rodzaju rozliczeniach w niej własnego pieniądza, umożliwił USA osiągnięcie pozycji jaką również posiada obecnie w tym zakresie.

Pierwszy kryzys związany z podjętymi ustaleniami w Bretton Woods przyszedł na początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Związany był, a jakże z polityką amerykańską. Sam system zaczął się załamywać w roku 1971, gdy USA zawiesiły wymienialność dolara na złoto. Decyzja ówczesnego Prezydenta USA Richarda Nixona w tym zakresie miała na celu doprowadzenie do tzw. demonetyzacji złota, które przez wieki było podstawą, a właściwie symbolem pieniądza, jednakże powoli traciło na znaczeniu i wartości wobec zmieniającej się rzeczywistości świata. Uzależnienie bowiem gospodarek od tego kruszcu hamować zaczęło rozwój gospodarczy największych i najsilniejszych ekonomicznie państw24. 

Sytuacja ta doprowadziła do zawarcia w Waszyngtonie, w grudniu tego samego roku porozumienia w sprawie nowych parytetów walutowych, gdzie część krajów ustaliła nowe zasady co do ich proporcji, część zaś oparła je już bezpośrednio na amerykańskim dolarze25. Podkreślenia wymaga jednak to, że w okresie kolejnych dwóch lat, rząd amerykański przeprowadził dwie (mające zasygnalizować innym krajom problem przestarzałości systemu ustalonego w Bretton Woods, opartego na systemie kursów stałych) dewaluacje dolara. Gdy jednak nie przyniosło to oczekiwanego efektu wprowadził system płynnej wymiany. Suma summarum więc, grudniowe, nowe ustalenia roku 1971, nie przetrwały zbyt długo, bowiem w roku 1973 legły całkowicie w gruzach, a zastąpić je miały systemy kursów płynnych.

Nowe zasady funkcjonowania MFW potwierdzone zostały na konferencji tej instytucji, jaka miała miejsce w styczniu 1976 roku na Jamajce i wprowadzone w życie 1978 poprzez zawarcie ich w Statucie Międzynarodowego Funduszu Walutowego26. Zatem ponownie USA ukształtowały zarówno zasady wymiany walutowej na świecie oraz funkcjonowania instytucji finansowych, w tym wypadku MFW. Zniknęły bowiem parytety w ustalaniu kursów, które zastąpiono różnymi sposobami ich ustalania. Nadal jednak, w spuściźnie po uprzednim systemie popularnym został proces ustalania kursu w oparciu o wartość waluty amerykańskiego dolara. Co nadal powoduje, że USA formują politykę monetarną innych gospodarek państwowych. Zauważyć bowiem należy że według danych z roku 199927, czyli nie tak odległych, 18 krajów ustaliło kursy swoich walut w oparciu o amerykańskiego dolara, 14 w stosunku do franka szwajcarskiego, 13 nie tylko jednej walucie, a tzw. koszyku walut, 9 w zupełnie odrębnych walutach, 3 zaś w systemie SDR28. Znaczące o sile amerykańskiego pieniądza niewątpliwie jest fakt taki, że w dwunastu krajach na świecie stanowi on pieniądz tego państwa29, co uzależnia je właściwie od gospodarki USA (np. w Ekwadorze, Salwadorze, Palau, Timorze Wschodnim, etc.).

Wprawdzie w okresie po 1945 roku wpływ USA na kształtowanie się polityki finansowej i monetarnej na świecie nie podlega żadnemu podważeniu, jak również nie podlega żadnym dyskusjom udział Ameryki w formowaniu jej w sposób najbardziej korzystny z punktu widzenia własnych interesów gospodarczych tego kraju (patrz chociażby wyżej podwaliny upadku systemu z Bretton Woods  i rolę Prezydenta R. Nixona), jednakże od dłuższego czasu należy zauważyć pewną tendencję nie tyle spadkową, co stagnacyjną USA w roli jaką dotychczas odgrywały. Od zakończenia bowiem drugiej wojny światowej, gdzie dolar pełnił w większości krajów system zabezpieczenia walutowego, stanowiąc rezerwy walutowe danego państwa, gdzie amerykanie odgrywali ogromną rolę zarówno w powstawaniu, jak również istnieniu wszelkich instytucji o zasięgu międzynarodowym, w tym tych finansowych, powojenna sytuacja  wielu krajach ulegała zmianom. Tym samym nie wszystkim podobała się wiodąca rola USA w tym zakresie. Nie każdemu podobało się czerpanie korzyści przez Stany Zjednoczone Ameryki Północnej z dolara, jako waluty rezerwowej dzięki której można było łatwo finansować deficyty płatnicze30. Już pod koniec lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku w roku 1967 MFW podjął decyzję o stworzenia systemu walutowego opartego na mnogości walut, a nie jednej, mając na celu wyparcie wiodącej roli dolara. Tym samym powstało SDR (Special Drawing Rights), czyli sztuczny pieniądz utworzony w roku 1969, emitowany przez MFW od 1970 roku i używany do trzymania w nim rezerw31. Początkowo kurs był oparty na tradycyjnym parytecie dolara w skali 35 dolarów USA za uncję czystego złota32. Od roku 1974 liczono kurs SDR na podstawie koszyka 16 głównych walut światowych, z kolei w okresie  od 1981 do grudnia 1998 w oparciu już o koszyk 5 walut, przy czym dolar USA stanowił 42-39%, marka niemiecka 19-21%, jen 13-18%, frank francuski 12-11% i funt brytyjski 12-11%33. Z początkiem roku 1999 do grudnia 2000 roku koszyk ten stanowił 4 waluty: dolar USA 39%, euro 32%, jen 18%, funt brytyjski 11%. Podobnie jak w okresie od stycznia 2001 roku do grudnia 2005 roku, gdzie w proporcjach dolar USA w koszyku stanowił 44%, euro 31%, jen 14%, funt brytyjski 11%. Dokonując komparatystyki tych danych można oczywiście stwierdzić, iż udział waluty USA nigdy nie stanowił ponad 50% większości, jednakże zawsze na tle wartości innych walut przewodził, stanowiąc dla USA oręże w rozmowach na tle finansowym, czy ich roli chociażby w MFW i Banku Światowym. Poniższe wykresy nader dobrze obrazują udział dolara w koszyku walutowym SDR w poszczególnych okresach.

 

Wykres 1.

Udział walut w SDR w latach 1981-1998

 

Opracowanie własne na podstawie ww. danych.

 

 

Wykres 2.

Udział walut w SDR w latach 2001-2005 (uwzględnia wprowadzone w części krajów UE Euro)

 

Opracowanie własne na podstawie ww. danych.

 

Koszyk walutowy jest aktualizowany raz na pięć lat. Ostatnia aktualizacja miała miejsce w roku 2015 i obowiązuje na lata 2016-2021. Podkreślenia w tym miejscu wymaga dołączenie do niego rosnącego  siłę nabywczą chińskiego Juana renminbi34.

 

 

Wykres 3.

Udział walut w SDR na lata 2016- 2021 (uwzględnia Euro i Juana)

 

 

Powyższe relacje uświadamiają nam jak silna była i jest nadal pozycja USA jako gracza na finansowej arenie międzynarodowej oraz w jej organizacjach. Pomimo prób uniezależnienia się wielu krajów od amerykańskiej polityki walutowo-finansowej wcale nie jest to takie proste. Wprawdzie w ostatnich latach wzrasta znaczenie innych walut w tym jena, franka czy euro oraz ciągle rosnące gospodarczo Chiny, z którymi należy już się liczyć w kontaktach nie tylko już stricte gospodarczych, to świat całkowicie nie może zmienić sytuacji, w której to inne kraje będą stanowić o sile walutowej świata. 

Oczywiście aktualnie sytuacja jest nieco inna. Kryzys finansowy sprzed dekady, który odbił się szerokim echem i problemami gospodarczymi wielu krajów, miał niestety swoje podłoże w tak stabilnej jakby się wydawało, gospodarce amerykańskiej. To tutaj w roku 2007 zła sytuacja na rynku pożyczek hipotecznych związanych z udzielaniem przez banki amerykańskie kredytów nawet osobom wykazującym niską zdolność kredytową, wychodzącym z założenia, że sam zastaw hipoteczny nieruchomości będzie na tyle wystarczający, aby udzielić takiej pożyczki, doprowadziły do załamania się tego systemu i ogólnego krachu. Skutkiem tego był m.in. szerzenie się szybko kryzysu poza granice USA i upadek czwartego co do wielkości banku amerykańskiego „Lehman Brothers” oraz zagrożenie upadłością kolejnych banków amerykańskich.

Stany Zjednoczone to największa gospodarka świata, kryzys więc szybko miał oddźwięk w innych krajach, w tym w Europie i naruszył integralność strefy euro oraz finansów publicznych. Nie podołała mu Grecja, która poprzez kolejne pożyczki musiała skorzystać z „pomocy” innych krajów unijnych. Zatem i tym razem USA dołożyły przysłowiową cegiełkę do sytuacji finansowej świata, której nie zapobiegły lub może nie chciały odpowiednio wcześniej zapobiec, by móc wpływać na międzynarodowe organizacje finansowe, zgodne z ich linią polityczno-ekonomiczną.

Jak wynika jednak z danych MFW, USA i kraje które kryzys dosięgnął wydaje się, że wcale nie wyciągnęły stosownych wniosków, wręcz przeciwnie, w dalszym ciągu dochodzi do zadłużania się zarówno państw, jak i poszczególnych obywateli żyjących na kredyt. Brak ostrożności wykazują wydaje się tak rozsądne gospodarki jak brytyjska, szwedzka, czy kanadyjska35. 

 „W listopadzie 2016 r. w Wielkiej Brytanii zadłużenie gospodarstw domowych osiągnęło nienotowany wcześniej poziom 1,5 bln funtów,  czyli 82 proc. PKB.  W strefie euro już w 2015 r., po zaledwie czteroletnim odwrocie, do łask wrócił kredyt konsumencki i jego popularność dorównuje już poziomowi sprzed kryzysu. W Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych pęcznieją bańki edukacyjne, gdyż tamtejsi studenci jak leci dostają od państwa pożyczki na opłacenie czesnego. Niestety, nie wszyscy je spłacają. „Financial Times” prognozuje, że 66 proc. brytyjskich studentów nigdy nie odda tych pieniędzy. W USA bańka jest zaś tak wielka, że zagraża systemowi finansowemu – wartość kredytów studenckich to już ok. 1,2 bln dol. Niechlubne rekordy biją także państwa, które w oczach wielu uchodzą za wzorce zrównoważonego rozwoju – Kanada i Szwecja. Zadłużenie gospodarstw domowych sięga w tej pierwszej niemal 100 proc. PKB, w drugiej – 87 proc. i rośnie. Główna przyczyna? Szalejące ceny nieruchomości (…)”. „W czasie gdy Europa się amerykanizowała pod względem liberalnego podejścia do kredytu prywatnego, Stany Zjednoczone europeizowały się pod względem zadłużenia publicznego. Ich dług wynosi obecnie 19 mld dol., a więc ponad 100 proc. PKB. Ale to jeszcze nic – w październiku 2016 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy podał, że rekordową wartość osiągnęło łączne zadłużenie wszystkich państw świata – przekroczyło 152 bln dol. Oznacza to równocześnie, że inwestorzy, którzy na biznesach z rządami stracili miliardy, nie stali się od tego bardziej racjonalni. Wciąż skłonni są bez zmrużenia oka kupować państwowe obligacje, finansując socjal i niewydarzone plany inwestycyjne rządów świata, a na giełdzie wciąż cenią krótkoterminową spekulację kup-sprzedaj i lewarowanie ponad nastawione na dywidendy inwestowanie długoterminowe”36.

 

Podsumowanie

 

Reasumując należy podkreślić, że USA na przestrzeni ostatnich 100 lat odgrywały i odgrywają nadal wiodącą rolę w kształtowaniu się ogólnoświatowej polityki finansowej świata. Należą do krajów, które miały realny wpływ na utworzenie najważniejszych organizacji finansowych świata w tym MFW i Banku Światowego. Siedziby tych instytucji mieszczą się w Stanach Zjednoczonych, podkreślając tym samym rolę, jaką pełni USA w tym zakresie. Istotnym jest również udział waluty amerykańskiej w SDR oraz fakt, że w niektórych państwach ich walutą jest dolar amerykański. Do tego należy dopisać również fakt pełnienia przez obywateli amerykańskich wiodących ról w tych organizacjach, dla przykładu można podać, że Bankiem Światowym od zarania jego dziejów zarządzają jako prezesi wyłącznie obywatele USA. Aktualnie jest nim Amerykanin koreańskiego wprawdzie pochodzenia, ale obywatel Stanów Zjednoczonych, Jim Young Kim.

Pamiętajmy jednak o rosnących rolach innych, kiełkujących mocarstw jak chociażby Chin.

 

 

Norbert Wasik – dumny mąż i ojciec. Absolwent Kolegium Jagiellońskiego - Toruńskiej Szkoły Wyższej. Manager związany z sektorem FMCG. Publicysta, działacz społeczny i narodowo-radykalny. Biegacz amator i fan długich dystansów, pasjonat historii, gór, górali i góralszczyzny. Idealista, romantyk i pragmatyk w jednej osobie, entuzjasta innowacji i nowych technologii.

  

BIBLIOGRAFIA:

  1. www.msz.gov.pl [on-line]. Polityka zagraniczna. Dostęp w World Wide Web

    https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/zagraniczna_polityka_ekonomiczna/globalne_wyzwania_makroekonomiczne/instytucje_miedzynarodowe/

  2. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Dostęp w World Wide Web:

    https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Miedzynarodowy-Fundusz-Walutowy;3940989.html

  3. Ibidem.

  4. Ibidem.

  5. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Bank Światowy. Dostęp w World Wide Web: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Miedzynarodowy-Bank-Odbudowy-i-Rozwoju;3940982.html

  6. www.msz.gov.pl [on-line]. Polityka zagraniczna. Dostęp w World Wide Web:

    https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/zagraniczna_polityka_ekonomiczna/globalne_wyzwania_makroekonomiczne/instytucje_miedzynarodowe/

  7. Ibidem.

  8. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Bank Światowy. Dostęp w World Wide Web: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Miedzynarodowy-Bank-Odbudowy-i-Rozwoju;3940982.html

  9. Ibidem.

  10. Ibidem.

  11. D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, TNOiK, Toruń 1995, s. 104.

  12. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju Dostęp w World Wide Web:

    https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Europejski-Bank-Odbudowy-i-Rozwoju;3899185.html

  13. www.sejm.gov.pl [on-line]. Leksykon budżetowy. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Dostęp w World Wide Web:http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/BASLeksykon.xsp?id=2F1356679D1E1CDEC1257A5A00485DCC&litera=E

  14. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – wersja skonsolidowana (Dz.U.2004.90.846/2),

  15. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Europejski Bank Centralny. Dostęp w World Wide Web:https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Europejski-Bank-Centralny;3899183.html

  16. Ibidem.

  17. Ibidem.

  18. Ibidem.

  19. Op. cit. Pod redakcją M. Bankowicza, Historia polityczna XX wieku, s. 21.

  20. Ibidem, s. 22.

  21. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Bretton Woods. Dostęp w World Wide Web: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Bretton-Woods-system;3880620.html

  22. Ibidem.

  23. Ibidem.

  24. W. Rutkowski, Międzynarodowy system walutowy - możliwości nowych rozwiązań, Biuro studiów i ekspertyz Kancelarii Sejmu, W-wa listopad 2000r., s. 5.

  25. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. Bretton Woods. Dostęp w World Wide Web: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Bretton-Woods-system;3880620.html

  26. Op. cit. W. Rutkowski, Międzynarodowy system walutowy – możliwości nowych rozwiązań, s.3.

  27. Ibidem.

  28. SDR - Special Drawing Rights - międzynarodowa, umowna jednostka monetarna, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego, czyli istniejącego wyłącznie w postaci zapisów księgowych na bankowych rachunkach depozytowych. Jest to pieniądz wyłącznie rozrachunkowy.

  29. W. Rutkowski, Międzynarodowy system walutowy - możliwości nowych rozwiązań, Biuro studiów i ekspertyz Kancelarii Sejmu, W-wa listopad 2000r., s. 3.

  30. Ibidem, s. 5.

  31. www.encykopedia.pwn.pl [on-line]. SDR. Dostęp w World Wide Web: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/specjalne-prawaciagnienia;3978092.html

  32. Ibidem.

  33. Ibidem.

  34. www.kurssdr.pl

  35. Patrz cyt. poniżej

  36. www.biznes.gazetaprawna.pl [on-line]. Mija 10 lat od ostatniego kryzysu finansowego. Dostęp w World Wide Web: https://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/1031701,kryzys-finansowy-antykruchosc-zycie-na-kredyt.html

 

 

 

Powrót na górę