Polska kultura swoje bogactwo i rozmaitość od wieków zawdzięcza tak zwanej kulturze ludowej. A czym owa kultura ludowa jest? Jest to ogół wytworów, wartości i znaczeń wypracowanych, jak chociażby tylko używanych w ramach społeczności wiejskich. W swoich podstawowych zrębach, wywodząc się z jednolitej formy z czasów przedchrześcijańskiej kultury etnoplemiennej, została ona uformowana w średniowieczu. W toku jej dalszego rozwoju przyswajała sobie wytwory pozostałych warstw społeczeństwa polskiego. Na jej elementy składają się kolejno: pierwiastki archaiczne, elementy oryginalne oraz zapożyczenia wewnątrzetniczne oraz interetniczne. W przeciwieństwie do kultury narodowej, kultura ludowa wykazuje nieraz poważne zróżnicowanie regionalne będące efektem względnej izolacji oraz odmiennych warunków środowiskowych takich jak: gwara, dialekty, stroje ludowe czy sztuka i rzemiosło. Ze względu na charakter relacji łączącej kulturę ludową z kulturą całego naszego narodu, używa się czasem określeń ,,mała” i ,,wielka” tradycja czy ,,kultura cząstkowa” Lecz życie wiejskie, a przede wszystkim jego materialne wytwory, bardzo często zajmowało także artystów, dla których ludowość była inspiracją.
Już w czasach romantyzmu polscy artyści czerpali z kultury ludowej. Jeden z najbardziej znanych muzyków owej epoki, Fryderyk Chopin, był w tym zacnym gronie. Już za młodu interesował się bowiem muzyką ludową[1]. Gdyby się nią nie interesował, pewnie nie powstałyby takie działa jak „Mazurki” ( op.6, 7, 17, 24, 30, 33, 41, 50, 56, 59, 63, 67, 68 )[2], „Fantazja na tematy polskie op.13”, „Krakowiak op. 14”, „Rondo a la Mazur op.5” oraz „Pieśni op.74”. Natomiast w utworach Adama Mickiewicza – jednego z polskich wieszczów narodowych także nie trudno doszukać się motywów ludowych. Adam Mickiewicz szeroko porusza tematykę ludową w ,,Balladach i romansach” zawartych w pierwszym tomie jego poezji wydanym w 1822 r. Do tego cyklu należą m.in. ballady ,,Romantyczność”, ,,Świteź” i ,,Świtezianka” . Oprócz wyżej wymienionych są jeszcze dwa znane dzieła takie jak ,,Dziady” a dokładnie ich druga część oraz ,,Konrad Wallenrod” . Juliusz Słowacki zafascynowany także ludowością stworzył natomiast dramat ,,Balladyna”.
Polska wieś nie przestawała inspirować polskich artystów kolejnego okresu w sztuce zwanego Młodą Polską. Jednym z nich był Kazimierz Przerwa-Tetmajer. W jego twórczości do motywów ludowych nawiązują m.in. utwory: ,,Jak Janosik tańczył z cesarzową”, ,,Ballada o Janosiku i Szalomonównie Jadwidze” oraz cykl: ,,Na skalnym Podhalu” , do którego należą: ,,Bez co się święci dostali na kępę” i ,,O Panu Jezusie i zbójnikach”. Stanisław Wyspiański nazywany czasem czwartym wieszczem narodowym[3], zawarł w swym najbardziej znanym utworze ,,Wesele” element kultury ludowej czyli tytułowe wiejskie wesele, które jest w tym przypadku symbolem, podobnie jak występujący w ostatniej scenie chochoł. Władysław Reymont w swym dziele ,,Chłopi” szeroko opisał obyczaje i obrzędy panujące na wsi. Wszystkie święta i uroczystości o charakterze religijnym, kultowym stanowią bowiem obok perypetii bohaterów ich główną treść. Cyprian Norwid w swych słowach idealnie określa sposób inspiracji polska wsią przedstawiany za tych dwóch epok:
I stąd największym prosty lud poetą
Co nuci z dłońmi ziemią brązowemi,/
A wieszcz periodem pieśni i profetą,
Odlatującym z pieśniami od ziemi.
Mało kto wie też, że w czasach przez większość ludzi krytykowanego socrealizmu, również czerpano z bogactwa ludowego w postaci folkloryzmu. Zaproponował je prof. dr hab. Józef Burszta, wtedy znany polski etnolog. Miejmy nadzieję że również dziś poszczególni znani muzycy i jednocześnie kompozytorzy tacy jak chociażby śp. Henryk Mikołaj Górecki który czerpiąc z ludowości skomponował miedzy innymi: „Amen. op. 35” (1975), „Szeroka woda op. 39” (1979) oraz „Pięć pieśni kurpiowskich” (2002), stanął na wysokości postawionego im zadania aby skutecznie zaczerpnąć ze źródła jakim jest nasza wspaniała polska kultura ludowa.
Dla mnie osobiście polska kultura ludowa i jej propagowanie jest ważne, gdyż jest wizytówką regionu z którego pochodzę a przy tym mojego kraju. Dlatego uważam, że obowiązkiem każdego, kto nazywa siebie polskim nacjonalistą czy narodowcem jest promowanie i przypominanie, iż istnieje coś takiego jak polska kultura ludowa i że jest ona elementem który wzbogaca naszą kulturę narodową poprzez niezaprzeczalny fakt nieustannego brania od niej przez polskich artystów tego co najlepsze.
[1] Chomiński J. M., Chopin, Kraków, wyd. PWM, 1978, s. 35.
[2] Chopin F., Mazurki, Kraków, wyd. PWM, 1989.
[3] Bajda J., Młoda Polska, [w]: A to Polska właśnie, Wrocław, wyd. Dolnośląskie, 2003.